Giáo án Bồi dưỡng HSG Ngữ văn 8 - Chuyên đề: Thế giới trẻ thơ trong các văn bản: “Tôi đi học” - Thanh Tịnh, “Trong lòng mẹ” Nguyên Hồng, “Cô bé bán diêm”- An đéc xen

Nội dung tài liệu: Giáo án Bồi dưỡng HSG Ngữ văn 8 - Chuyên đề: Thế giới trẻ thơ trong các văn bản: “Tôi đi học” - Thanh Tịnh, “Trong lòng mẹ” Nguyên Hồng, “Cô bé bán diêm”- An đéc xen

1. KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI VĂN 8. Người dạy: Nguyễn Thị Chiến. Tuần 6. Buổi 1: CHUYÊN ĐỀ 1: THẾ GIỚI TRẺ THƠ TRONG CÁC VĂN BẢN: “ TÔI ĐI HỌC” - THANH TỊNH, “ TRONG LÒNG MẸ” NGUYÊN HỒNG, “ CÔ BÉ BÁN DIÊM”- AN ĐÉC XEN I. Mục tiêu bài học: - Thế giới trẻ thơ qua các VB: Tôi đi học, Trong lòng mẹ, Cô bé bán diêm . - Kĩ năng làm bài văn NL tổng hợp. II. Nội dung. 1. Ổn định. 2. Bài mới. A. Ôn văn bản. I. Tác giả: Thanh Tịnh(1911-1988)Tác phẩm đậm chất trữ tình, đằm thắm, êm dịu, trong trẻo II. Tác phẩm “ Tôi đi học “ : In trong tập “ Quê mẹ ” xuất bản năm 1941. - Về ND: Kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò lần đầu tiên đến trường đi học. - Về nghệ thuật. + Truyện kết hợp phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm. + Truyện giàu cảm xúc -> Chất trữ tình. + Diễn biến : Theo trình tự không gian, thời gian III. Cụ thể. I. Hình ảnh nhân vật “ tôi” trong truyện ngắn “ Tôi đi học” 1. Hoàn cảnh. * “ Tôi” sống trong cuộc sống hạnh phúc, sống trong tình yêu thương đùm bọc quan tâm chăm sóc của gia đình, nhà trường và xã hội. - Mẹ nắm tay dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Mẹ giúp cầm cả bút và thước. - Mẹ luôn ở bên cạnh động viên khích lệ: Bàn tay dịu dàng đẩy lên trước, vuốt mái tóc. - Ông đốc đón chúng tôi bằng con măt hiền từ cảm động. Thầy giáo trẻ tươi cười đón chúng tôi vào lớp. 2. Tâm trạng của nhân vật “tôi”. - Đây là truyện ngắn xuất sắc, thể hiện tâm trạng bỡ ngỡ, hồi hộp của nhân vật “tôi”. - Tâm trạng diễn biến theo trình tự thời gian, không gian. - Thời điểm cuối thu, cảnh vật thiên nhiên, hình ảnh mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ đã gợi lại tâm trạng buâng khuâng, xao xuyến về những kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên. 2.1. Khi trên đường đến trường. - Cảm nhận con đường thấy lạ => Chính lòng tôi đang có sự thay đổi => con đường vẫn thế song “ tôi” đã có sự thay đổi lớn về nhận thức về tình cảm. - Mặc chiếc áo mới cảm thấy trang trọng, đứng đắn => Tự hào mình đã khôn lớn. 1
2. - Mặc dù quyển vở khá nặng nhưng “tôi” vẫn cố gắng “ xóc lên và nắm lại cẩn thận”.-> không những thế còn muốn thử mang cả bút thước nữa => Ham muốn học tập. - Cảm nghĩ ngây thơ, hồn nhiên đáng yêu. 2.2. Tâm trạng ở sân trường. - Cảm nhận không khí đông vui phấn khởi của ngày khai trường khi nhìn thấy mọi người: dày đặc, quần áo sạch sẽ, gương mặt vui tươi và sáng sủa. - Cảm nhận về ngôi trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm. - Tâm trạng vừa lo sợ vẩn vơ, bỡ ngỡ, ngập ngừng e sợ vừa thèm muốn ước ao. - Cảm giác chơ vơ lạc lõng khi tiếng trống trường cất lên. 2.3.Tâm trạng khi gọi tên vào lớp. - Khi được gọi tên vào lớp : Xúc động hồi hộp => như quả tim ngừng đập => Hồi hộp lần đầu tiên được chú ý. - Cảm giác lẻ loi cô đơn : cúi đầu vào lòng mẹ khóc nức nở, cảm thấy sợ khi phải xa mẹ => cảm giác rất thật vì cậu bé phải một mình bước vào 1 thế giới khác. 2.4. Vào lớp và bắt đầu giờ học đầu tiên. - Cảm nhận thấy lớp học lạ lạ, hay hay. - Lạm nhận chỗ ngồi của riêng mình, người bạn nhỏ chưa bao giờ quen biết nhưng không hề cảm thấy xa lạ chút nào => Cảm nhận chỗ ngồi này, người bạn kia sẽ gắn bó suốt năm học. II. Hình ảnh nhân vật bé Hồng trong đoạn trích : Trong lòng mẹ. 1. Tác giả. : + Nguyên Hồng ( 1918 - 1982), tên thật là Nguyễn Nguyên Hồng. + Ông được mệnh danh là nhà văn của lớp người lao động cùng khổ. 2. Tác phẩm : Thể hiện niềm cảm thương mãnh liệt sâu sắc đối với người dân lao động sống dưới đáy của xã hội. - Lưu ý 1 số đặc điểm cơ bản của đoạn trích : + Thể loại : Hồi kí ( Ghi lại chuyện đã xảy ra trong cuộc đời 1 con người thường là chính tác giả). + Phương thức biểu đạt : Tự sự, miêu tả và biểu cảm. + Chuyện về bé Hồng là đứa trẻ mồ côi cha bị hắt hủi vẫn 1 lòng yêu thương, kính mến người mẹ đáng thương của mình. 3. Cụ thể. 3. 1. Cảnh ngộ của bé Hồng. - Gia cảnh sa sút, cha nghiện ngập mất sớm. - Mẹ Hồng : Một người phụ nữ trẻ, khao khát yêu đương phải chôn vùi tuổi xuân của mình trong cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Sau khi chồng mất 1 năm, mẹ bé Hồng đã có con với người đàn ông khác => Cùng túng quá phải bỏ con đi tha phương cầu thực. - Hồng trở thành đứa trẻ côi cút, sống lang thang, thiếu tình thương ấp ủ, bị ghẻ lạnh hắt hủi của những người họ hàng bên nội.  Tuổi thơ của Nguyên Hồng có quá ít những kỉ niệm êm đềm ngọt ngào. Chủ yếu là những kỉ niệm đau buồn, tủi cực của một đứa trẻ côi cút, cùng khổ. 3.2. Tâm trạng của bé Hồng khi đối thoại với bà cô. 2
3. - Kìm nén khi bà cô hỏi : Có muốn vào Thanh Hoá chơi với mợ mày không ? : Bé Hồng đã kìm nén xúc động, kìm nén nỗi đau, nhẫn nhục chịu đựng( cúi đầu không đáp, lòng thắt lại, khoé mắt cay cay). - Khi bà cô nhắc dến em bé : nước mắt ròng ròng, chan hoà, đầm đìa ở cằm và ở cổ, hai tiếng em bé xoắn chặt lấy tâm can em và bé Hồng đã đau đớn : cười dài trong tiếng khóc. Nỗi đau đớn , sự phẫn uất không kìm nén lại được khiến Hồng : cười dài trong tiếng khóc. - Khi nghe kể về tình cảnh của mẹ : ăn vận rách rưới, mặt mày xanh bủng, người gầy rạc đi : cổ họng nghẹn ứ, khóc không ra tiếng. => Diễn tả tình yêu thương mẹ, sự nhạy cảm và lòng tự trọng cao độ của chú bé Hồng, sự uất ức, căm giận với hủ tục phong kiến. 3.3. Tâm trạng của bé Hồng khi ở trong lòng mẹ. - Khi thoáng thấy búng người ngồi tren xe giống mẹ: vội vã, đuổi theo, gọi rối rít => Lòng khắc khoải mong chờ, sự khao khát được gặp mẹ : “ khác gì cái ảo ảnh sa mạc” - Khi ngồi trên xe : oà khóc nức nở => khóc vì hờn dỗi, vì sung sướng, hạnh phúc, vì mãn nguyện. - Khi trong lòng mẹ : Được ngắm gương mặt mẹ, được cảm nhận hơi thở thơm tho phả ra từ khuôn miẹng xinh xắn nhai trầu của mẹ => Hồng vô cùng sung sướng hạnh phúc, bé đã cảm nhận được : những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng mơn man khắp da thịt.  Những rung động cực điểm của tâm hồn cực kì đa cảm, cảm xúc chân thành của 1 chú bé khao khát tình mẫu tử : phải bé lại mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. III. Hình ảnh cô bé bán diêm trong Cô bé bán diêm của An đéc xen - Tác giả: An-đéc-xen- (1805 - 1875 ), người Đan Mạch . Nổi tiếng chuyên viết truyện cho trẻ em. - Tác phẩm: Cô bé bán diêm là truyện nổi tiếng nhất của nhà văn An-đec-xen. 1. Gia cảnh cô bé bán diêm: mẹ chết, bà nội chết, sống với bố trong một xú tối tăm. Phải đi bán diêm kiếm sống và luôn bị bố đánh đập. hoàn cảnh em bộ thật đáng thương, tội nghiệp. 2. Em bé bán diêm trong đêm giao thừa * Cuộc sống xung quanh - Trời đông, rét Cửa sổ mọi nhà đều rực sáng ánh đèn.Trong phố sực nức ngỗng * Em bộ: đầu trần, chân đất, Ngồi nép vào góc tường. Không dám về nhà vì sợ cha đánh, bụng đói > em bé: đói, rét, cô đơn, khốn khổ * Em bé và những lần quẹt diêm: quẹt diêm 5 lần và mộng tưởng đẹp đẽ cứ hiện ra.: Lò sưởi ấm áp, Bàn ăn thịnh soạn, ngỗng quay, Cây thông Nôen lộng lẫy, Bà nội hiện về, mỉm cười hiền hậu. Hai bà cháu bay lên - Các mộng tưởng của em bé diễn ra lần lượt theo thứ tự hợp lí phù hợp với tâm lí tuổi thơ và hoàn cảnh thực tế của em Những mộng tưởng ko cao xa, nó vô cùng giản dị, là nhu cầu cần thiết, tối thiếu của mỗi con người bình thường. Mong uớc hạnh phúc chính đáng và thân phận bất hạnh của em. - Em bé bán diêm đã chết. vì đói, rét. 3
4. + Cái chết của em được miêu tả nhẹ nhàng, thanh thản. Đó là cái chết của 1 người toại nguyện “đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cời” (bởi em đã được về với bà ở thế giới khác chẳng còn đói rét, buồn đau) + Em thật tội nghiệp. Người đời đối xử với em quá lạnh lùng, chỉ có mẹ, bà em là thương em, nhưng đều đã mất. Người cha đối xử với em thiếu tình thương, khách qua đường chẳng đoái hoài nên em chẳng bán được diêm, những người nhìn thấy thi thể em vào ngày mồng 1 tết cũng lạnh lùng như thế. 3 Nghệ thuật: Cách kể chuyện hấp dẫn đan xen giữa hiện thực và mộng tưởng. Sắp xếp các tình tiết hợp lí. Kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm (lần quẹt diêm lần 2, kết Kết cấu đối lập, tương phản. Trí tưởng tượng bay bổng B. Bài tập vận dụng. Đề 1: Suy nghĩ của em về thế giới trẻ thơ qua các văn bản Tôi đi học, Trong lòng mẹ, Cô bé bán diêm . I. Tìm hiểu đề: - HT: Văn nghị luận. - ND: Thế giới trẻ thơ qua các văn bản Tôi đi học, Trong lòng mẹ, Cô bé bán diêm II. Tìm ý. a-Thế giới trẻ thơ được sống trong niềm vui và hạnh phúc b-Thế giới trẻ thơ với những trang đời bất hạnh. c-Tấm lòng của các nhà văn dành cho thế giới trẻ thơ qua các tác phẩm III. Dàn ý. 1-Mở bài - Dẫn dắt, giới thiệu về thế giới trẻ thơ -Thế giới trẻ thơ được thể hiện qua những trang viết sinh động của các nhà văn tài năng( ) 2-Thân bài a-Thế giới trẻ thơ được sống trong niềm vui và hạnh phúc Tôi đi học là một trang văn đầy chất thơ về kỷ niệm êm ấi nhất trong đời. Kỷ niệm về buổi tựu trường đầu tiên.”Tôi trong tác phẩm, mơn man với những cảm xúc tươi đẹp của ngày đầu tiên tới trường(Dẫn chứng) - Được tiếp xúc với thế giới mới lạ,được ôm ấp vỗ về trong bàn tay yêu thương của mẹ(dẫn chứng). - Được toàn xã hội quan tâm, được dành những tình cảm tốt đẹp nhất từ nhà trường: thầy HT, thầy giáo trẻ.(dẫn chứng-phân tích) b-Thế giới trẻ thơ với những trang đời bất hạnh: - Bé Hồng(“TLM”-Nguyên Hồng),cô bé bán diêm(“CBBD”-AN-đéc-xen) là những đứa tré bất hạnh chịu bi kịch gia đình và xã hội - “TLM” đã dựng lên sinh động h/a bé Hồng -một đứa trẻ có hoàn cảnh éo le, tội nghiệp, đáng thương(dẫn chứng-phân tích) - Trái tim bé H bao lần nức nở trước những lời bàn tán, châm chọc của bà cô về người mẹ của mình(DC_PT) - H khóc khi gặp mẹ-những giọt nước mắt tràn đầy hạnh phúc. Để có được những giây phút ấy H đó phải chờ đợi mòn mỏi sau bao ngày dài đằng đẵng 4
5. -“CBBD” làm hiện lên trước mắt chúng ta một em bé gái có hoàn cảnh đáng thương: . Mồ côi mẹ sống bên người bố lạnh lùng, tàn nhẫn(DC_PT) . Một đứa trẻ nghèo khổ bất hạnh phải đi bán diêm để kiếm sống (DC_PT) . Những ước mơ nhỏ bé,ngây thơ thơ của em qua mỗi lần quẹt diêm(DC_PT) . Sống trong sự vô cảm của mọi người(DC_PT) - Em đã chết vì quá rét trong đêm giao thừa =>Qua những trang viết, các tác giả đã phê phán XH đương thời xấu xa,vô nhân đạo đã chà đạp lên nhữnh tâm hồn trẻ thơ trong trắng cứơp đi cả cuộc sống và ước mơ bình dị của các em c-Tấm lòng của các nhà văn dành cho thế giới trẻ thơ qua các tác phẩm trên:Yêu htương trân trọng trong sự xót xa, cảm thông, thương cảm. 3-Kết bài - Đánh giá sự thành công khi xây dựng thế giới trẻ thơ của các nhà văn trên - Cảm nghĩ của bản thân: Cảm thông,trân trọng và mong muốn thế giới trẻ thơ được sống trong niềm vui, hạnh phúc, được hưởng mọi sự chăm sóc của gia đình và xã hội; trân trọng cuộc sống hiện tại của mình. Đề 2: Có ý kiến cho rằng: “Văn học đã chắp cánh cho tuổi thơ bao ước mơ và tình thương yêu”? Ý kiến của em thế nào? Qua các đoạn trích ‘Cô bé bán diêm”, “Trong lòng mẹ”, “Tôi đi học”, em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên. I. Dàn ý. 1. Mở bài: Giới thiệu ý kiến. Dẫn dắt vấn đề 2. Thân bài a. Giải thích ý kiến - Văn học là một loại hình sáng tác, tái hiện những vấn đề của đời sống xã hội và con người. Phương thức sáng tạo của văn học được thông qua sự hư cấu, cách thể hiện nội dung các đề tài được biểu hiện qua ngôn ngữ. - Các tác phẩm văn học đều mang đến những giá trị nhân văn đến cho độc giả. Văn học chính là nơi để tác giả thỏa sức mơ ước và còn thể hiện được tình yêu thương người với người. - Qua các trang văn đều thấm đẫm tình yêu thương dành cho trẻ thơ. b. Chứng minh. - Các tác phẩm đều nội dung nói về tuổi thơ: DC, PT - Ước mơ của mỗi nhân vật đều hiện lên qua ngòi bút của tác giả. - Tình yêu thương là một điều không thể thiếu trong tuổi thơ của mỗi đứa trẻ. c. Liên hệ, mở rộng 3. Kết bài - Đánh giá chung. Suy nghĩ của bản thân Bài viết tham khảo Trong cuộc đời mình, ai chả có những ước mơ và khát vọng. Với tuổi thơ, tâm hồn đã trong trẻo lại giàu cảm xúc và trí tưởng tượng, nên càng nhiều mơ ước. Cái gì đã làm nên những giấc mơ kì diệu của tuổi thơ vậy? Có lẽ cũng như tôi, bạn phải thừa nhận rằng: văn học đã thắp hồng ngọn lửa mơ ước trong tim ta! Có ý kiến cho rằng: “Văn học đã chắp cánh cho tuổi thơ bao ước mơ và tình thương 5
6. yêu”. Các văn bản “Cô bé bán diêm”, “Trong lòng mẹ”, “Tôi đi học” đã chứng minh cho điều đó. Văn học là một loại hình sáng tác, tái hiện những vấn đề của đời sống xã hội và con người. Phương thức sáng tạo của văn học được thông qua sự hư cấu, cách thể hiện nội dung các đề tài được biểu hiện qua ngôn ngữ. Các tác phẩm văn học đều mang đến những giá trị nhân văn đến cho độc giả. Văn học chính là nơi để độc giả thỏa sức mơ ước và còn thể hiện được tình yêu thương người với người. Chắc bạn cũng đà một lần mơ ước bay lên cung trăng cùng chú Cuội để được đắm mình vào cõi bồng lai tiên cảnh, hay được du ngoạn bốn phương trời cùng tấm thảm bay, ngắm phong cảnh non xanh nước biếc với những dòng sông thơ mộng, những cánh rừng bí ẩn, những ống khói nhà máy cao chọc trời Phải chăng việc bay lên vũ trụ ngày nay của con người cũng là nhờ những câu chuyện cổ tích xưa đã kích thích sự sáng tạo của nhà khoa học? Các nhà văn quả là “kì tài”, họ đã đi trước nhân loại hàng chục thế kỉ. “Những ngày thơ ấu” của Nguyên Hồng là tập hồi kí viết về những tháng ngày tuổi thơ cay đắng và khắc nghiệt của chính tác giả - một tuổi thơ mồ côi, chịu bao nhiêu tủi cực, thiếu thốn. Và có lẽ, trong tác phẩm, làm cho người đọc cảm động nhất chính là đoạn trích “Trong lòng mẹ”. Đoạn trích đã cho ta hiểu được tình cảnh đáng thương cùng nỗi đau tinh thần bấy lâu của bé Hồng đồng thời là khát khao tình mẫu tử của bé. Là một cậu bé vô cùng yêu mẹ và thông minh, Hồng tự nhủ với lòng mình “đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến ”. Người đọc còn xúc động hơn nữa khi thấy tình cảm hai mẹ con bé Hồng gặp nhau. Khi mới thấy thoáng bóng ai giống mẹ, bé Hồng đã không kìm được lòng mà chạy gọi theo dù biết nếu đó là nhầm lẫn sẽ là một trò cười xấu hổ nhưng tình yêu thương mẹ của bé khi trỗi dậy đã lôi bé đi, không sao kìm lại được. Được nhìn thấy con, ôm con trong vòng tay, người mẹ như quên hết mọi cực nhọc, đau khổ và cả khuôn mặt đều ánh lên hạnh phúc. Trong lúc nằm trong lòng mẹ, Hồng thấy “Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường” đồng thời có sự liên tưởng kì lạ “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng”. Đó chính là tình mẫu tử thiêng liêng, cao quý vô ngần! Truyện ngắn " Tôi đi học" của Thanh Tịnh thể hiện rất đầy đủ phong cách sáng tác của tác giả: đậm đà chất trữ tình, đằm thắm, êm dịu, trong trẻo và tràn đầy chất thơ. Truyện đã thể hiện một cách xúc động tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi, chú bé được mẹ đưa đến trường lần đầu tiên trong ngày tựu trường. Cảm xúc bắt đầu được khơi nguồn từ hiện tại với cảnh lá rụng vào cuối thu. Đó là một buổi ban mai đầy sương thu và gió lạnh: Buổi tựu trường xa xưa ấy thật đáng nhớ, cậu con trai bé bỏng được mẹ âu yếm nắm tay tôi dẫn đi. Con đường đi đến trường là con đường làng dài và hẹp vốn đã quen đi lại lắm lần nhưng tự nhiên chú bé thấy lạ. Cảnh vật quê nhà hình như đều thay đổi bởi lẽ vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Chú bé bảy tám tuổi cảm thấy mình đã khôn, không còn chơi bời lêu lổng lội qua sông thả diều như thằng Quý và không đi ra đồng nô đùa 6
7. như thằng Sơn nữa. Làm sao quên được buổi tựu trường xa xưa đó. Chú bé cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn khi được mặc chiếc áo vải dù đen dài, cầm trong tay hai quyển vở mới. Chú thêm cảnh mấy cậu học trò bằng tuổi mình áo quần tươm tất, nhí nhảnh gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem. Chỉ cầm hai quyển vở mới, dù tay ghì thật chặt mà chú vẫn cảm thấy nặng, rồi một quyển vở Xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất. Nhìn thấy mấy cậu ôm sách vở nhiều lại còn kèm cả bút thước nữa, chú ngây thơ nghĩ chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước. Ý nghĩ, tâm lý ấy của nhân vật tôi đã thoáng qua trí nhớ của mình một cách nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi. Hình ảnh so sánh duyên dáng quá, không hề sáo mòn, công thức: so sánh cái ý nghĩ chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước được so sánh với làn mây lướt ngang trên ngọn núi đã làm nổi bật ý nghĩ non nớt và ngây thơ trong sáng của nhân vật tôi. Khi đứng trước ngôi trường, chú bé càng hồi hộp, bỡ ngỡ. Chú ngạc nhiên trước cảnh đông vui dầy đặc cả người trước sân trường; ai cũng áo quần sạch sẽ, gương mặt vui tươi sáng sủa. Chú đã từng đi bẫy chim quyên với thằng Minh, và ghé lại trường một lần, đi quanh các lớp, cảm thấy trường xa lạ, cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng. Thế mà buổi tựu trường hôm nay, chú cảm thấy trường Mỹ Lí của mình vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa ấp. Đứng giữa sân trường rộng, chú bé đâm ra lo sợ vẩn Vơ. Phải chăng tâm trạng bồi hồi, bỡ ngỡ là rất thực, rất điển hình đối với tuổi thơ trong buổi tựu trường đầu tiên trong đời mình. Chú bé cũng như những học trò khác bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, con chim đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng, e sợ. Hình ảnh so sánh đặc sắc quá! Tâm trạng vừa khao khát học hành, ước mơ bay tới những chân trời xa. Chân trời ước mơ và hy vọng đã hiện về trong tâm tưởng của tuổi thơ trong buổi tựu trường. Tiếng trống trường, tiếng trống trường ngày khai giảng tiếng trống dù ở đâu và bất cứ thời nào cũng gây chấn động, hồi hộp kỳ lạ. Hồi trông trường của trường Mỹ Lí đã thúc vang dội cả lòng chú bé. Khi học sinh xếp hàng vào lớp, chú cảm thấy mình chơ vơ. Và tất cả học trò đều bắt đầu vụng về lúng túng. Tưởng như không đi mà bị kéo dìu tới trước. Co chân rồi duỗi chân, cứ dềnh dàng mãi. Toàn thân thì run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp. Và khi ông đốc gọi tên, khi ông đốc nói , các em học trò vào lớp Năm đã lúng túng càng lúng túng hơn. Nhiều em ôm mặt khóc, nhiều em thút thít. Riêng chú bé thì cố bàn tay dịu dàng đẩy tôi tới trước nhưng vẫn dúi đầu vào lòng mẹ tôi khóc nức nở. Có bao giờ, chú quên được cái bàn tay yêu thương của mẹ vuốt nhẹ lên tóc mình. Tuy vậy, chú bé khi xếp hàng vào lớp Năm, được thầy giáo trẻ tuổi tươi cười đứng đón ở cửa lớp, nhưng chú vẫn cảm thấy lẻ loi: trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này. Cảm xúc hồi hộp bâng khuâng dâng lên man mác trong lòng khi ngồi trong lớp, cảm thấy một mùi hương lạ xông lên. Chú thấy lạ và hay hay những hình treo trên tường. Chú nhìn ra ghế và lạm nhận đó là vật của riêng mình, nhìn người bạn tí hon ngồi cạnh không cảm thấy xa lạ mà quyến luyến tự nhiên Có lúc chú đưa mắt thèm thuồng một cánh chim Chú vòng tay lên bàn lẩm nhẩm đánh vần bài viết tập Tôi đi học. Tiếng phấn của thầy giáo đã đưa chú trở về thực tế. 7
8. Tôi đi học là một tiếng lòng man mác, bâng khuâng của một thời để nhớ, một thời để yêu. Kỷ niệm ấy rất đẹp và sâu sắc, vì thế sau này Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường. Truyện "Cô bé bán diêm" của An-đec-xen đã gợi cho em một nỗi cảm thương đến xót xa trước cảnh ngộ nghèo khổ, khôn cùng và cái chết vô cùng thương tâm của cô bé. Cô bé đã cạn kiệt về vật chất và bị tổn thương nặng nề về tinh thần. Trong cuộc đời này còn có gì đau đớn hơn khi là môt cô bé bị bỏ rơi, cô đơn, lẻ loi giữa trời. Truyện "Cô bé bán diêm" của An-đec-xen đã gợi cho em một nỗi cảm thương đến xót xa trước cảnh ngộ nghèo khổ và cái chết của cô. Trước cảnh ngộ nghèo khổ, cơ cực của cô bé, lòng tôi như đau thắt lại. Có lẽ nào ta lại không cảm thấy xót xa khi nghĩ về hình ảnh cô bé một mình bơ vơ, giữa một không gian mênh mông trong đêm tối, rét cắt da, cắt thịt. Trong khi mọi người được sum vầy vui vẻ trong các căn nhà âm áp, bên lò sưởi kia, thì em bé phải một mình bán những bao diêm, em chẳng được ai quan tâm để ý. Cảnh ngộ đó của cô bé càng làm đau đớn tim ta hơn, vì nó lại xảy ra trong đêm giao thừa, khi tất cả niềm vui và sự đầy đủ ùa vào những căn nhà ấm cúng. Giá như tất cả những hình ảnh tưởng tượng biến thành hiện thực thì em sẽ vui sướng biết bao, khi "ngỗng nhảy ra khỏi đĩa" sẽ mang đến cho em bữa ăn thịnh soạn để vượt lên phút đói lả người. Nhưng một lần nữa, ảo ảnh lại vụt biến, em lại phải đối mặt với "phố xá vắng teo, lạnh buốt, tuyết phủ trắng xoá, gió bấc vi vu". Không những thế, em còn chứng kiến sự thờ ơ ghẻ lạnh của những người qua đường, hình ảnh tương phản được nhà văn khắc họa làm ta nhói đau trước em bé bất hạnh. Và một lần nữa, que diêm tiếp theo lại sáng bừng lên, để em được sống trong những giấc mơ đẹp nhất của một em bé. Trong một cuộc sống phải từng phút từng giây vật lộn mưu sinh, em đã phải từ giã những niềm vui được đùa chơi của con trẻ. Ánh sáng từ que diêm đã toả ra vầng hào quang lộng lẫy, cho em "một cây thông Nô-en", như đem đến cho em một thiên đường của tuổi thơ: "Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong tủ hàng". Điều trớ trêu nghiệt ngã là tất cả những hình ảnh tươi đẹp ấy em chỉ kịp nhìn nhưng không thể chạm tay vào, bởi lẽ tất cả chỉ là ảo ảnh, như những ngôi sao trên trời mà em không thể với tới. Trái tim ta như nghẹn lại cùng lời kể của nhà văn, bởi lẽ em bé đang dần kiệt sức và sắp phải gục ngã trước cái lạnh chết người của xứ sở bà chúa Tuyết. Đúng thật vậy qua các tác phẩm đã học ta càng hiểu rõ hơn ý kiến trên. Sẽ không chỉ vậy mà còn rất nhiều, rất nhiều các tác phẩm khác đang đợi chờ các bạn ở phia trước. Đề 3: Dù ở hai thời đại khác nhau với những nền văn hoá cũng khác nhau nhưng các nhà văn vẫn rung lên những nhịp đập của trái tim, thương cảm cho số phận trẻ thơ. Bằng hiểu biết của em về 2 tác phẩm Trong lòng mẹ ( Nguyên Hồng) và Cô bé bán diêm ( An-đéc-xen) hãy làm rõ ý trên. * Có các ý sau: 8
9. a. Hai nhà văn sống ở hai đất nước, hai thời đại và hai châu lục khác nhau: (Nguyên Hồng -Việt Nam và An - dec - xen - Đan Mạch; An - dec - xen viết truyện vào giữa thế kỷ IX và Nguyên Hồng viết truyện vào giữa thế kỷ XX; An - dec - xen chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây thời Cận đại còn Nguyên Hồng ảnh hưởng của văn hóa phương Đông thời Hiện đại ) * Hai nhà văn đã rung lên những nhịp đập đồng điệu của trái tim về tố cáo sự xấu xa của con người: Lên án, tố cáo sự xấu xa của con người với số phận của trẻ thơ trong cuộc sống ở cả 2 tác phẩm và có thể liên hệ với những tác phẩm khác. - Lên án người cha đã tiêu tán gia sản và lời mắng nhiếc chửi rủa cô bé bán diêm đẩy em vào thực tại cuộc sống trong một xó tối tăm, sự nghèo khổ và sự thờ ơ của con người trước đứa trẻ tội nghiệp (Cô bé bán diieem) - Lên án Bà cô cay nghiệt, chính những người trong họ hàng đã hắt hủi ghẻ lạnh đến cay nghiệt. Cậu bé phải đối mặt với loại người “bề ngoài thơn thớt nói cười – mà trong nham hiểm giết người không dao”. Đáng sợ hơn, sự tàn nhẫn ấy lại dành cho cháu ruột của mình. b. Hai nhà văn đã gặp nhau ở tấm lòng nhân đạo cao cả và sâu sắc, họ đã cùng nhau “cúi xuống nỗi đau của những số phậna trẻ thơ bất hạnh” Hai nhà văn đã tập trung làm nổi bật được hình ảnh cả 2 em bé: cậu bé Hồng và Cô bé bán diêm là những đứa trẻ ngây thơ, có tâm hồn trong sáng nhưng bị xã hội tước mất quyền cơ bản của trẻ em và phải chịu nhiều mất mát, bất hạnh * Cô bé bán diêm: - Trong bóng tối và cái rét cắt thịt da của xứ sở Đan Mạch, một cô bé mồ côi khốn khổ, không dám về nhà vì chưa bán được bao diêm nào thì sẽ bị cha đánh. Cô bé như lọt thỏm giữa cái mênh mông của bóng đêm vào thời khắc sắp giao thừa. Để nguôi cảm giác lạnh, em đã “ngồi nép trong một góc tường”, “thu đôi chân vào người” nhưng có lẽ chính nỗi sợ hãi còn mạnh hơn giá rét đã khiến em “càng thấy rét buốt hơn”. Em không thể về vì biết “nhất định cha em sẽ đánh em”. “Ở nhà cũng rét thế thôi”, điều đáng sợ nhất đối với cô bé không phải là thiếu hơi ấm mà là thiếu tình thương. Thật đáng thương khi thân hình bé nhỏ của em phải chống chọi vô vọng với cảm giác giá buốt bên ngoài và cái lạnh từ trong trái tim khiến “đôi bàn tay em đã cứng đờ ra”. - Không chỉ phải chống chọi với cái rét cô bé còn phải cầm cự với cơn đói khi cả ngày chưa có miếng nào vào bụng lại phải đối mặt với “phố xá vắng teo, lạnh buốt, tuyết phủ trắng xoá, gió bấc vi vu”. Không những thế, em còn chứng kiến sự thờ ơ ghẻ lạnh của những người qua đường, hình ảnh tương phản được nhà văn khắc họa làm ta nhói đau trước em bé bất hạnh. Sự sống vẫn tiếp diễn, mọi người đón “ngày mồng một đầu năm hiện lên trên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm”, nhìn em để buông ra lời nhận xét thờ ơ: “chắc nó muốn sưởi cho ấm” * Cậu bé Hồng: - Cậu bé sinh ra trong một gia đình bất hạnh: người cha nghiện ngập rồi chết mòn, chết rục bên bàn đèn thuốc phiện, người mẹ cùng túng phải đi tha phương cầu thực, cậu bé Hồng đã phải sống trong cảnh hắt hủi ghẻ lạnh đến cay nghiệt của chính những người trong họ hàng. Cậu bé phải đối mặt với bà cô cay nghiệt, với nhiều trò tra tấn gặm nhấm dần niềm tin con trẻ 9
10. - Những vết thương lòng đau nhói mà bé Hồng đã sớm phải gánh chịu. Sự tra tấn tinh thần thật ghê gớm. Sức chịu đựng của một cậu bé cũng có chừng mực. Ta chứng kiến và cảm thương cho từng khoảnh khắc đớn đau, cậu đã trở thành tấm bia hứng chịu thay cho mẹ những ghẻ lạnh, thành kiến của người đời: “Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay” c. Nhà văn với tấm lòng nhân đạo cao cả đã phát hiện và nâng niu những nét đẹp tâm hồn trẻ thơ, trân trọng những cảm xúc, ước mơ nhỏ nhoi của trẻ và đưa nhân vật vượt qua bất hạnh, nổi đau tâm hồn và có thể là cái chết bằng những sắc màu nhẹ nhàng làm người đọc nguôi đi sự chưa xót đắng cay trước tình người và tình đời đối với những số phận trẻ thơ bất hạnh. * Cô bé bán diêm: - Cô bé ấy cũng “đánh liều quẹt một que”, để bắt đầu cho một hành trình mộng tưởng vượt lên thực tại khắc nghiệt. Giấc mơ của em bắt đầu từ lúc nhìn vào ngọn lửa: “lúc đầu xanh lam, dần dần biến đi, trắng ra, rực hồng lên quanh que gỗ, sáng chói trông đến vui mắt”. Ánh sáng ấy đã lấn át đi cảm giác của bóng tối mênh mông, để hiện lên hình ảnh “một lò sưởi bằng sắt có những hình nổi bằng đồng bóng nhoáng”. Niềm vui thích của em đến trong ảo giác “lửa cháy nom đến vui mắt và toả ra hơi nóng dịu dàng”. Đó là ước mơ thật đơn giản trong khi thực tế lại phũ phàng “tuyết phủ kín mặt đất, gió bấc thổi vun vút trong đêm đông rét buốt. - Trái tim ta như nghẹn lại cùng lời kể của nhà văn, bởi lẽ em bé đang dần kiệt sức và sắp phải gục ngã trước cái lạnh chết người của xứ sở bà chúa Tuyết. Trong giây phút cuối cùng của đời em, có lẽ nhà văn không muốn người đọc phải chứng kiến một cái chết thảm thương vì rét, vì đói, vì thiếu tình thương và niềm vui trong cuộc đời khốn khổ của cô bé, nên đã cho em rất nhiều ánh lửa và niềm vui được gặp lại bà nội hiền hậu mà em rất mực kính yêu. Ông đã cúi xuống nỗi đau của một em bé bất hạnh, kể cho ta nghe câu chuyện cảm động này bằng tất cả tình yêu thương vô bờ bến đối với trẻ thơ và những con người nghèo khổ. An-đéc-xen đã cất lên tiếng nói cảnh tỉnh những trái tim đông cứng như băng giá, gửi bức thông điệp của tình thương đến với mọi người. * Trong lòng mẹ - Trên dường đi bất ngờ gặp một người giống mẹ, bé Hồng bật tiếng gọi : “Mợ ơi mợ ơi mợ ơi!”, Những lời thống thiết ấy lay động không gian. Tiếng kêu vội vã, kéo dài thể hiện nỗi khát khao tình thương. Cất tiếng gọi nhưng bé vẫn lo lắng, hồi hộp vì sợ nhận nhầm. Nhưng không, bởi lẽ niềm khao khát được gặp lại mẹ lúc nào cũng thường trực trong lòng cậu bé. Hình ảnh mẹ qua những trang viết của nhà văn thật tươi tắn sinh động, là sự diệu kỳ giúp cậu bé vượt lên nỗi cay đắng của những ngày xa mẹ: “Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở”. Thật đẹp khi chúng ta đọc những câu văn, tràn trề cảm giác hạnh phúc: “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy mẹ có một êm dịu vô cùng”. Mẹ đã trở về cùng đứa con thân yêu, để cậu bé được thoả lòng mong nhớ và khát khao bé nhỏ của mình. - Một đoạn trích ngắn, một tình yêu vô bờ bến nhà văn dành cho mẹ đã khiến cho bao trái tim trẻ thơ thổn thức. Điều quan trọng hơn, nhà văn đã đem đến cho ta những giờ phút suy ngẫm về vai trò Người Mẹ. Càng thương cho cậu bé Hồng, ta 10
11. lại càng căm uất sự ghẻ lạnh của người đời trước những số phận bất hạnh. Từ nhận thức non nớt, cậu bé ấy cũng đã kiên quyết bảo vệ mẹ mình, bất chấp những thành kiến ác độc: “Chỉ vì tôi thương mẹ tôi và căm tức sao mẹ tôi lại vì sợ hãi những thành kiến tàn ác mà xa lìa anh em chúng tôi để sinh nở một cách dấu diếm cười dài trong tiếng khóc. => Từ đó chúng ta có thể thấy rằng, dù là 2 thời đại khác nhau nhưng trái tim của Nguyên Hồng và An đéc xem vẫn luôn cùng một nhịp đập. Nhịp đập của lòng nhân ái, của tình yêu thương dạt dào với những em trẻ với số phận đầy đâu thương. * Tham khảo. Ai đã từng đọc Cô bé bán diêm của nhà văn Đan Mạch An-đéc-xen hẳn sẽ không thể nào quên những ánh lửa diêm nhỏ nhoi bùng lên giữa đêm giao thừa giá rét gắn với một thế giới mộng tưởng thật đẹp của cô bé nghèo khổ. Kết cục câu chuyện thật buồn nhưng sức ám ảnh của những giấc mơ tuyệt đẹp vẫn ắp đầy tâm trí người đọc, người nghe qua những lời kể và sự miêu tả rất cuốn hút của An-đéc- xen. Trong bóng tối và cái rét cắt thịt da của xứ sở Đan Mạch, ta như nhìn thấy rõ một cô bé đôi môi tím tái, bụng đói cồn cào đang lần từng bước chân trần trên hè phố. Một cô bé mồ côi khốn khổ, không dám về nhà vì chưa bán được bao diêm nào thì sẽ bị cha đánh. Nhà văn đã tạo ra cảm giác thật sống động khi ông nhập vào những khoảnh khắc tâm trạng của cô bé. Ấn tượng đậm nét đầu tiên khơi lên mối cảm thương chính là hình ảnh cô bé như lọt thỏm giữa cái mênh mông của bóng đêm vào thời khắc sắp giao thừa. Khi “mọi nhà đều sáng rực ánh đèn và trong phố sực nức mùi ngỗng quay”, cô bé đã hồi tưởng lại quá khứ tươi đẹp khi bà nội hiền hậu còn sống. Ngôi nhà xinh xắn với những dây trường xuân trong những ngày đầm ấm tương phản với thực tại cuộc sống của hai cha con trong một xó tối tăm, sự nghèo khổ kéo theo những lời mắng nhiếc chửi rủa của người cha khi gia sản đã tiêu tán. Để nguôi cảm giác lạnh, em đã “ngồi nép trong một góc tường”, “thu đôi chân vào người” nhưng có lẽ chính nỗi sợ hãi còn mạnh hơn giá rét đã khiến em “càng thấy rét buốt hơn”. Em không thể về vì biết “nhất định cha em sẽ đánh em”. “Ở nhà cũng rét thế thôi”, điều đáng sợ nhất đối với cô bé không phải là thiếu hơi ấm mà là thiếu tình thương. Thật đáng thương khi thân hình bé nhỏ của em phải chống chọi vô vọng với cảm giác giá buốt bên ngoài và cái lạnh từ trong trái tim khiến “đôi bàn tay em đã cứng đờ ra”. Lúc ấy, em chỉ ao ước một điều thật nhỏ nhoi: “Chà! Giá quẹt một que diêm mà sưởi cho đỡ rét một chút nhỉ?” nhưng dường như em cũng không đủ can đảm vì làm như vậy em sẽ làm hỏng một bao diêm không bán được. Nhưng rồi cô bé ấy cũng “đánh liều quẹt một que”, để bắt đầu cho một hành trình mộng tưởng vượt lên thực tại khắc nghiệt. Giấc mơ của em bắt đầu từ lúc nhìn vào ngọn lửa: “lúc đầu xanh lam, dần dần biến đi, trắng ra, rực hồng lên quanh que gỗ, sáng chói trông đến vui mắt”. Ánh sáng ấy đã lấn át đi cảm giác của bóng tối mênh mông, để hiện lên hình ảnh “một lò sưởi bằng sắt có những hình nổi bằng đồng bóng nhoáng”. Niềm vui thích của em đến trong ảo giác “lửa cháy nom đến vui mắt và toả ra hơi nóng dịu dàng”. Đó là ước mơ thật đơn giản trong khi thực tế lại phũ phàng “tuyết 11