Giáo án Lịch sử 8 (Kết nối tri thức) - Tiết 16, Bài 8: Phong trào Tây Sơn - Năm học 2023-2024

Nội dung tài liệu: Giáo án Lịch sử 8 (Kết nối tri thức) - Tiết 16, Bài 8: Phong trào Tây Sơn - Năm học 2023-2024

1. Ngày dạy: 26/10/2023 Tiết 16 BÀI 8: PHONG TRÀO TÂY SƠN (Tiết 3) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức + Mô tả được quá trình Tây Sơn đại phá quân Thanh xâm lược 1789 + Nêu được nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn. + Đánh giá được vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn. 2. Năng lực * Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. * Năng lực chuyên biệt: - Năng lực tìm hiểu lịch sử: + Khai thác và sử dụng được thông tin của một số tư liệu lịch sử trong bài học. + Quan sát sơ đồ, lược đồ để mô tả được một số thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn. + Nêu được nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn. - Nhận thức và tư duy lịch sử: + Đánh giá được vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn. + Đánh giá những đóng góp của phong trào Tây Sơn đối lịch sử dân tộc + Tìm kiếm các tư liệu để thực hiện các hoạt động thực hành, vận dụng. 3. Phẩm chất
2. + Chăm chỉ: HS sưu tầm tranh ảnh, tài liệu liên quan phục vụ bài học. + Trách nhiệm: HS có trách nhiệm trong quá trình học tập như đóng góp ý kiến khi cùng làm việc nhóm. + Yêu nước: Biết ơn người có công với đất nước, có ý thức bảo vệ các di tích lịch sử. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên - Giáo án theo định hướng phát triển năng lực. - Lược đồ, sơ đồ (slide trình chiếu) 2. Học sinh - Đọc trước Sgk, sưu tầm các tư liệu lịch sử liên quan. Dụng cụ học tập theo yêu cầu của giáo viên III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Khởi động a. Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được đó là tìm hiểu về phong trào Tây Sơn. Sau đó đưa học sinh vào tìm hiểu nội dung bài học, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới. d. Tổ chức thực hiện: Trình bày những kết quả đạt được của phong trào Tây Sơn? Từ câu trả lời của HS, GV vào bài mới: Sau khi lật đổ chính quyền nhà Nguyễn, đánh tan quân xâm lược Xiêm, làm chủ toàn bộ vùng đất Đàng Trong, Nguyễn Huệ đã kéo quân ra Bắc để lật đổ chính quyền họ Trịnh, làm chủ Thăng Long, giao quyền cai trị Đàng Ngoài cho vua Lê, nhưng Lê Chiêu Thống hèn nhát đã cầu cứu nhà Thanh. Quân Thanh xâm lược nước ta như thế nào? Quá trình Đại phá quân Thanh của Quang Trung diễn ra ra sao? nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử phong trào Tây Sơn là gì? Bài học hôm nay sẽ giúp các em trả lời những câu hỏi trên.
3. 2. Hình thành kiến thức mới Hoạt động 1: Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn a. Mục tiêu: Mô tả được quá trình đại phá quân Thanh xâm lược 1789 b. Tổ chức thực hiện: Hoạt động của Gv - HS Nội dung cần đạt GV giao nhiệm vụ học tập 2. Những thắng lợi tiêu HS đọc thông tin mục 2d kết hợp khai thác hình 8.5 biểu của phong trào và hình 8.6, hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi: Hãy Tây Sơn mô tả trận đại phá quân Thanh xâm lược của quân Tây Sơn? d. Đại phá quân Thanh xâm lược HS thực hiện nhiệm vụ học tập - HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. - Vua Lê Chiêu Thống “thế cùng lực kiệt” cầu Trận đại phá quân Thanh xâm lược năm 1789 của cứu nhà Thanh, nhân cơ quân Tây Sơn: hội này, Tôn Sĩ Nghị chỉ + Tháng 12/1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, huy 29 vạn quân Thanh lấy niên hiệu là Quang Trung, chỉ huy 5 đạo quân xâm lược nước ta. Tây Sơn, tiến về Thăng Long. + Ngày 25/1/1789 (đêm 30 Tết, âm lịch), quân Tây - Quân Tây Sơn thực Sơn vượt sông Gián Khẩu (sông Đáy) bất ngờ tấn hiện kế sách “vườn công và tiêu diệt gọn quân Thanh ở đồn tiền tiêu. không nhà trống” rút + Ngày 28/1/1789 (mùng 3 Tết), quân Tây Sơn bao khỏi Thăng Long, xây vây và triệt hạ đồn Hà Hồi (Thường Tín, Hà Nội). dựng tuyến phòng thủ Quân Thanh bị đánh bất ngờ, hoảng sợ, hạ khí giới Tam Điệp-Biện Sơn. đầu hàng. + 30/1/1789 (rạng sáng mùng 5 Tết), quân Tây Sơn - Tháng 12-1788, giành thắng lợi quyết định ở đồn Ngọc Hồi và Đống Nguyễn Huệ lên ngôi Đa (Hà Nội). Tướng giặc là Sầm Nghi Đống khiếp hoàng đế, lấy niên hiệu sợ, thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị nghe tin đại bại cũng là Quang Trung, chỉ huy vội vã bỏ trốn. Đến trưa, vua Quang Trung cùng 5 đạo quân Tây Sơn tiến đoàn quân chiến thắng tiến vào Thăng Long. quân ra Thăng Long. HS báo cáo kết quả hoạt động - Chỉ trong vòng 5 ngày (từ đêm 30 đến ngày - HS lần lượt trả lời các câu hỏi mồng 5 Tết Kỷ Dậu), qua các trận đánh lớn
4. GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập như: Hà Hồi, Ngọc Hồi, Đống Đa, quân Tây Sơn HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của học đã quét sạch quân xâm sinh. lược, giải phóng đất GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết nước. quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh. GV Kế sách “vườn không nhà trống”, rút lui khỏi Thăng Long của quân Tây Sơn, xây dựng phòng tuyến thủy-bộ vững chắc, sau đó Quang Trung lên ngôi vua và tiến quân thần tốc ra Thăng Long trong dịp tết Kỷ Dậu. Qua bốn trận đánh lớn vào đồn Tiền Tiêu, Hà Hồi, Ngọc Hồi, Đống Đa trong 5 ngày đêm, quân Tây Sơn đã quyét sạch quân Thanh ra khỏi đất nước, hoàn thành sứ mệnh bảo vệ nền độc lập của đất nước. GV mở rộng: Về trận đánh tiêu biểu ở đồn Ngọc Hồi-một đồn lũy kiên cố, giữ vị trí then chốt trong hệ thống phòng thủ của quân Thanh ở phía Nam Thăng Long: Vua Quang Trung trực tiếp chỉ huy trận đánh này. Mở đầu trận đánh, quân Tây Sơn cho một trăm voi chiến xông vào tiến công. Đội kị binh thiện chiến của quân Thanh ra nghênh chiến nhưng bị thua ngay lập tức. Quân Thanh cố thủ, từ trên chiến lũy bắn xối xả đại bác và cung tên để cản đường tiến quân của quân Tây Sơn. Vua Quang Trung cho đội quân cảm tử dùng lá chắn bằng gỗ quấn rơm ướt xông thẳng vào chiến lũy, giáp chiến với quân Thanh, đồn Ngọc Hồi nhanh chóng bị san bằng. Quân Thanh chết và bị thương quá nửa. Hoạt động 2: Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn a. Mục tiêu: Nêu được nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn. Đánh giá được vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn. b. Tổ chức thực hiện: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt
5. GV giao nhiệm vụ học tập 3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử HS đọc phần 3 và trả lời các câu hỏi của phong trào Tây Sơn 1. Hãy cho biết nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch - Nguyên nhân thắng lợi: sử của phong trào Tây Sơn. + Tinh thần yêu nước, sự 2. Đánh giá vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung đồng lòng và ý chí chiến trong phong trào Tây Sơn và lịch sử dân tộc. đấu dũng cảm của nhân dân ta. HS thực hiện nhiệm vụ học tập + Sự lãnh đạo tài tình, - HS đọc SGK và thực hiện yêu cầu. GV khuyến sáng suốt của Quang khích học sinh hợp tác với nhau (nhóm cặp/bàn) khi Trung-Nguyễn Huệ và bộ thực khi thực hiện nhiệm vụ học tập. chỉ huy nghĩa quân. 1. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của - Ý nghĩa lịch sử phong trào Tây Sơn. - Nguyên nhân thắng lợi: + Lật đổ các chính quyền + Tinh thần yêu nước, sự đồng lòng và ý chí chiến phong kiến Nguyễn, đấu dũng cảm của quân dân ta. Trịnh, Lê xóa bỏ tình + Tài năng thao lược, sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt trạng chia cắt Đàng của Quang Trung - Nguyễn Huệ và bộ chỉ huy nghĩa Trong-Đàng Ngoài. quân. - Ý nghĩa lịch sử: Phong trào Tây Sơn đã có nhiều + Đặt cơ sở cho việc khôi đóng góp lớn đối với lịch sử dân tộc: phục nền thống nhất quốc + Lật đổ các chính quyền phong kiến Nguyễn - gia. Trịnh, xoá bỏ tình trạng chia cắt đất nước, đặt cơ sở cho việc khôi phục nền thống nhất quốc gia. + Đánh tan các cuộc xâm + Đồng thời, phong trào này còn đánh tan các cuộc lược quân Xiêm, quân xâm lược của quân Xiêm, quân Thanh, bảo vệ vững Thanh, bảo vệ vững chắc chắc nền độc lập và chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc. nền độc lập và chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc. 2. Đánh giá vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn và lịch sử dân tộc. + Nguyễn Huệ là một trong những lãnh đạo chủ chốt của phong trào nông dân Tây Sơn, cùng với Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và các tướng lĩnh tài ba khác đã lãnh đạo nhân dân đấu tranh, giành được nhiều thắng lợi quan trọng, lật đổ triều Nguyễn ở Đàng Trong,
6. Vua Lê-Chúa Trịnh ở Đàng Ngoài đóng góp to lớn vào tiến trình lịch sử dân tộc. + Nguyễn Huệ là người có tài năng thao lược, ông có cống hiến rất lớn trong việc đề ra kế sách và lãnh đạo, chỉ huy quân Tây Sơn giành thắng lợi trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Xiêm và Mãn Thanh. + Sau khi lên ngôi hoàng đế (năm 1788), vua Quang Trung đã bắt tay vào việc xây dựng và cải cách đất nước. Ông đã cho triển khai nhiều chính sách tiến bộ trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục theo hướng: khắc phục hậu quả chiến tranh, phục hồi kinh tế, ổn định trật tự xã hội, đề cao và phát triển nền văn hóa dân tộc Trong thời gian ngắn ngủi (4 năm) kể từ khi lên ngôi hoàng đế sáng lập vương triều cho đến khi từ trần, công cuộc canh tân dựng nước cùng với những hoài bão lớn lao của vua Quang Trung tuy chưa được thực hiện đầy đủ và chưa phát huy hết tác dụng nhưng đã cho thấy tầm vóc, tài năng và ý chí của ông. HS báo cáo kết quả hoạt động - HS lần lượt trả lời các câu hỏi GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập HS phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả của học sinh. GV bổ sung phần phân tích nhận xét, đánh giá, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của học sinh. Chính xác hóa các kiến thức đã hình thành cho học sinh. GV ca ngợi công lao của Quang Trung, công chúa Ngọc Hân viết: “Mà nay áo vải cờ đào/Giúp dân dựng nước, xiết bao công trình” Hình ảnh áo vải cờ đào với ý nghĩa Quang Trung là người anh hùng nông dân, xuất thân từ nông dân, đứng lên phất cờ khởi nghĩa, được nhân dân ủng hộ. Ông đã cùng anh em của mình chiến đấu từ những ngày đầu, có chủ
7. trương đúng đắn nên đã chấm dứt tình trạng phân chia Đàng Trong - Đàng Ngoài, đặt cơ sở khôi phục thống nhất quốc gia. Ở giai đoạn sau, ông là người lãnh đạo tài tình, sáng suốt và giành được thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc 3. Luyện tập – Vận dụng a. Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức về phong trào Tây Sơn b. Tổ chức thực hiện I. Trắc nghiệm (Trò chơi vòng quay may mắn) Câu 1: Ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa ở đâu? A. Tây Sơn thượng đạo B. Tây Sơn hạ đạo C. Quảng Nam. D. Bình Thuận Câu 2. Ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa lấy khẩu hiệu là? A. Lấy của người giàu chia cho người nghèo B. Tịch thu ruộng đất chia cho dân cầy. C. Sống trong lao động chiến trong chiến đấu. D. Tịch thu ruộng đất địa chủ chống tô cao, lãi nặng. Câu 3. Từ năm 1776-1783, quân Tây Sơn mấy lần đánh vào Gia Định? A. Bốn lần B. Năm lần C. Sáu lần D. Bẩy lần Câu 4. Nguyễn Huệ chọn địa điểm nào để làm trận địa quyết chiến với quân Xiêm? A. Sông Gián Khẩu (sông Đáy)
8. B. Khúc sông Tiền đoạn từ Rạch Gầm đến Xoài Mút C. Sông Bạch Đằng D. Sông Trường Giang Câu 5. Nghĩa quân Tây Sơn dùng danh nghĩa gì khi tiến quân ra Bắc Hà đã nhận được sự ủng hộ của nhân dân A. Phù Lê diệt Nguyễn B. Phù Nguyễn diệt Trịnh C. Phù Nguyễn diệt Lê D. Phù Lê diệt Trịnh Câu 6. Tháng 12 năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là A. Đại Việt B. Thận Thiên C. Quang Trung C. Đại Cồ Việt II. Tự luận Câu 1: Hãy lập bảng về những sự kiện chính của phong trào Tây Sơn từ năm 1771 đến năm 1789 theo các tiêu chí: thời gian, thắng lợi tiêu biểu. Thời gian Thăng lợi tiêu biểu 1771 Ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa ở vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai). 1777 Quân Tây Sơn lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong. 1785 Quân Tây Sơn giành thắng lợi quyết định trong trận Rạch Gầm - Xoài Mút, đánh tan gần 5 vạn quân Xiêm xâm lược. 1786 Nguyễn Huệ chỉ huy quân Tây Sơn tiến ra Đàng Ngoài, lật đổ chúa Trịnh, rồi giao lại chính quyền cho vua Lê. 1788 Nguyễn Huệ chỉ huy quân Tây Sơn tiến ra Bắc, lật đổ chính quyền nhà Lê. 1789 Quân Tây Sơn giành thắng lợi quyết định trong trận Ngọc Hồi - Đống Đa, đánh tan gần 29 vạn quân Mãn Thanh xâm lược. Câu 2: Có ý kiến cho rằng: Quyết định tiêu diệt quân Thanh vào dịp Tết Kỷ Dậu 1789 thể hiện thiên tài quân sự của vua Quang Trung. Em đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao? Đồng ý với ý kiến cho rằng: Quyết định tiêu diệt quân Thanh vào dịp Tết Kỉ Dậu (1789) thể hiện thiên tài quân sự của vua Quang Trung. Vì: quyết định này được vua Quang Trung đưa ra trên cơ sở sự nghiên cứu, phân tích kĩ lưỡng những điểm mạnh, ý đồ tiến công và những sai lầm của quân Thanh. Cụ thể là:
9. - Điểm mạnh: quân Thanh có ưu thế về lực lượng với 29 vạn quân (nhiều hơn so với lực lượng của quân Tây Sơn). - Ý đồ: sau khi chiếm được Thăng Long, Tôn Sĩ Nghị cho quân sĩ tạm nghỉ ngơi để ăn Tết Nguyên đán, dự định sau Tết, ngày mùng 6 tháng giêng sẽ tiếp tục tiến công. - Sai lầm: + Chiếm được kinh thành Thăng Long một cách tương đối dễ dàng (do trước đó, quân Tây Sơn đã chủ động rút lui để tránh thế giặc mạnh và củng cố lực lượng), nên quân Thanh nảy sinh tâm lí chủ quan, khinh địch, đánh giá quá thấp lực lượng của đối phương. + Mặt khác, khi đang ở thế tiến công và giành được những thắng lợi bước đầu, việc bộ chỉ huy quân Thanh bất ngờ chuyển sang hình thái phòng ngự tạm thời (thể hiện thông qua việc: cho quân sĩ dừng lại hơn 1 tháng tại Thăng Long để nghỉ ngơi và ăn Tết), đã khiến cho quân Thanh tự để mất đi thế chủ động ban đầu và không phát huy được tác dụng của ưu thế binh lực. => Phát hiện và chớp được thời cơ chiến lược có một không hai đó, vua Quang Trung đã quyết định bất ngờ mở cuộc tập kích chiến lược chớp nhoáng, tung toàn bộ lực lượng ra đánh tan quân địch vào khoảng thời gian từ đêm 30 đến sáng mùng 5 tết Kỉ Dậu - đúng lúc quân Thanh chủ quan nhất. 4. Hướng dẫn về nhà * Nhiệm vụ bài vừa học Nếu được tham gia học tập tại một trong các địa điểm sau: Bảo tàng Quang Trung (Bình Định), di tích Rạch Gầm-Xoài Mút (Tiền Giang), di tích Gò Đống Đa (Hà Nội), em chọn địa điểm nào? Vì sao em chọn địa điểm đó? * Nhiệm vụ bài mới - Học bài, trả lời câu hỏi ở phần vận dụng - Soạn bài 9. Tình hình kinh tế, văn hóa, tôn giáo trong các thế kỉ XVI-XVIII + Tình hình kinh tế nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp Đại Việt trong các thế kỉ XVI-XVIII như thế nào? + Trình bày nét chính về sự chuyển biến văn hóa, tôn giáo ở Đại Việt trong các thế kỉ XVI-XVIII? Nhận xét về sự chuyển biến đó? Em ấn tượng với thành tựu nào nhất? Vì sao