Giáo án Lịch sử địa phương 8 - Tiết 29, Bài 3: Truyền thống văn hóa, lễ hội và di sản văn hóa phi vật thể “Dân ca quan họ” - Năm học 2023-2024

Nội dung tài liệu: Giáo án Lịch sử địa phương 8 - Tiết 29, Bài 3: Truyền thống văn hóa, lễ hội và di sản văn hóa phi vật thể “Dân ca quan họ” - Năm học 2023-2024

1. 130 Ngày dạy: 11/12/2023 Tiết 29 BÀI 3: TRUYỀN THÔNG VĂN HÓA, LỄ HỘI VÀ DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ “DÂN CA QUAN HỌ” (Tiết 2) I.MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Hiểu được các lễ hội truyền thống của Bắc Ninh diễn ra như nào và có ý nghĩa như nào đối với từng làng quê - Trình bày được những nét chính của di sản văn hóa phi vật thể dân ca quan họ 2. Năng lực - Tự học, tự chủ: chủ động, tích cực thực hiện nhiệm vụ được giao và hỗ trợ các trong hoạt động nhóm -Giải quyết vấn đề sáng tạo: Tóm tắt những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để hoàn thành nhiệm vụ 3. Phẩm chất - Trách nhiệm: có trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy những thành tựu của nền văn hóa thành phố Bắc Ninh II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1.Giáo viên - Máy tính, máy chiếu, - Hình ảnh về các lễ hội truyền thống, video liên quan đến nội dung bài học 2.Học sinh -Sơ đồ tư duy về lễ hội làng Diềm -Hình ảnh thuyết trình về lễ hội Đền Bà Chúa Kho - Vở ghi, III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1.Khởi động a.Mục tiêu
2. 131 -Tạo tâm thế hưng thú cho học sinh và từng bước làm quen với bài học -Giúp học sinh nắm được nội dung cơ bản của bài học cần đạt được là lễ hội truyền thống và di sản phi vật thể “ dân ca quan họ” b.Tổ chức thực hiện -GV đưa ra câu hỏi: ? Cho học sinh hát sau đó hỏi những làn điệu trên thuộc loại hình nghệ thuật nào? -HS trả lời: -GV: Bắc Ninh một mảnh đất cổ lâu đời với nhiếu nét truyền thông văn hóa đặc sắc. Nói đến Bắc Ninh người ta nhớ ngay tới Quan Họ, làn điệu dân ca đã đi sâu trong tâm thức bao nhiều con đất Việt cùng với hơn 500 lễ hội truyền thồng. Vậy các lễ hội truyền thống ở Bắc Ninh diễn ra như nào và di sản phi vật thể dân ca quan họ được bảo tồn và phát triển ra sao, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu nội dung bài học ngày hôm nay. 2.Hình thành kiến thức Hoạt động 1: Tìm hiểu lễ hội truyền thống a.Mục tiêu: -Trình bày được những nét chính về thời gian, địa điểm, hình thức, ý nghĩa của lễ hội truyền thống ở Bắc Ninh b.Tổ chức thực hiện Hoạt động của GV-HS Nội dung cần đạt GV:Thành phố Bắc Ninh được ca ngợi là 1.Lễ hội truyền thống “miền quê “ của lễ hội với 86 lễ hội truyền -Tưởng nhớ các danh nhân, giáo dục thống diễn ra chủ yếu vào mùa xuân; lễ truyền thống lịch sử, giữ gìn bản sắc văn hội làng Diềm, đình Thanh Sơn, Đền Bà hóa Chúa Kho . mỗi lễ hội mang nét tiêu - Củng cố tính đoàn kết cộng đồng, kết biểu và giá trị riêng nhưng luôn hướng tới nối các thành viên trong gia đình, làng một số đối tượng linh thiêng cần được suy xóm, quê hương tôn và điển hình trong các lễ hội chúng - Đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của các ta có thể nói đến là lễ hội làng Diềm và lễ tầng lớp nhân dân hội Đền Bà Chúa Kho những lễ hội có vị - Thúc đẩy giao lưu văn hóa, quảng bá trí địa lí gắn liền với chúng ta nhất quê hương, phát triển kinh tế GV đã chia lớp thành 2 nhóm -Nhóm 1 gồm tổ 1+ tổ 2: chuẩn bị phần lễ hội làng Diềm -Nhóm 2 gồm tổ 3+ tổ 4: Chuẩn bị phần lễ hội Đền Bà Chúa Kho -GV: Cho các nhóm lên trình bày sảm phẩm và đưa ra nhiêm vụ sau:
3. 132 Nội dung Lễ hội Lễ hội Đền Bà làng Chúa Kho Diềm Thời gian Địa Điểm Hình thức Ý nghĩa -HS: Đại diện các nhóm lên trình bày lần lượt và hoàn thiện nhiệm vụ -GV: nhận xét và kết luận -Trình chiếu video ngắn giới thiệu về 2 lễ hội. -GV: Vừa rồi chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu lễ hội truyền thống của Bắc Ninh điển hình là 2 lễ hội trong các lễ hội ở Bắc Ninh không thế không nhắc đến các làn điệu dân ca quan họ làm say đắm lòng người.Bởi vậy mà làn điệu dân ca quan họ đứng được xếp vào di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại cùng với hát ca trù, nghi lễ và trò chơi kéo co, tín ngưỡng thờ mẫu tam phủ của người Việt. chúng ta cùng nhau tìm hiểu phần 2. Di sản văn hóa phi vật thể dân ca quan họ để thấy được những điệu quan họ Bắc Ninh có sức mạnh “đi xa là nhớ” của những liền anh, liền chị. Hoạt động 2: Tìm hiểu về di sản Văn hóa phi vật thể dân ca quan họ a.Mục tiêu -Nắm được nguồn gốc của dân ca quan họ Bắc Ninh - Phân biệt được quan họ bao gồm quan họ truyền thống và quan họ mới b.Tổ chức thực hiện Hoạt động của GV-HS Nội dung cần đạt GV: Trình chiếu hình ảnh về di sản phi 2.Di sản văn hóa phi vật thể dân ca vật thể của Bắc Ninh được công nhân là quan họ di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại - Là loại hình văn hóa nghệ thuật không và quốc gia. Giới thiệu trong đó quan họ thể thiếu trong các lễ hội ở Bắc Ninh được UNESCO công nhận là di sản văn -Là loại hình dân ca phong phú nhất về hóa phi vật thể sớm nhất vào mặt giai điệu trong kho tàng dân ca Việt 30/09/2009.Vậy để hiểu rõ hơn về nguồn Nam gốc, nét đặc sắc của làn điệu dân ca chúng - Quan họ tồn tại song hành cùng các hoạt ta sẽ tìm hiểu thông qua trò chơi mảnh động sinh hoạt văn hóa cộng đồng như: ghép đình đám, hội hè, cưới xin
4. 133 GV: Trò chơi bức ảnh bí ẩn có 8 mảnh - Trở thành một di sản đại diện nhân loại ghép, mỗi mảnh ghép tương ứng với một có sức sống trường tồn và lan tỏa bền bỉ câu hỏi, mỗi mảnh ghep trả lời đúng có 1 hòa trong nhịp sống của thời đại góc hình ảnh được mở ra, mỗi nhóm sẽ chọn 1 mảnh ghép trả lời đúng được cộng 5 điểm, trả lời sai quyền trả lời thuộc về đội khác -Từ miếng ghép thứ 6, nhóm nào có câu trả lời đúng về bức hình sẽ được cộng 10 điểm -HS: Các nhóm sẽ lần lượt chọn và trả lời các mảnh ghép -GV: Mỗi câu trả lời của các nhóm, giáo viên giải thích thêm về việc tại sao lại chọn đáp án như vậy để học sinh hiểu rõ hơn về đáp án mình chọn 3.Luyện tâp- Vận dụng -Tổ chức trò chơi đố vui. Hình ảnh, câu thơ, bài hát cho gợi nhớ e đến lễ hội nào câu 1: Em về với hội Lim chưa? Vẳng nghe câu hát đòng đưa chạnh buồn Nhớ ngày về với hội Lim Vì say câu hát mình tìm đến nhau Đáp án: Hội Lim câu 2: Cụm từ Ca nương – Ả đào, Kép, Kép đàn là nghệ danh của loại hình nghệ thuật nào? Đáp án: Ca trù câu 3: Những giai điệu sau đây, cho e biết đến loại hình nghệ thuật nào? Đáp án: Dân ca quan họ câu 4: Mùng 4 đi hội kéo co Mùng 5 hội ó chẳng cho nhau về Mùng 6 đi hội Bồ Đề Mùng 7 trở về lễ hội Đống Cao Những câu thơ trên nhắc đến lễ hội nào? Đáp án: Lễ hội kéo co làng Hữu Chấp 4.Hướng dẫn về nhà -Học bài cũ -Đọc trước bài mới:
5. 134 Ngàydạy: 13/12/2023 Tiết 30 BÀI 13: ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN (1226 - 1400) (T1) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Mô tả được sự thành lập nhà Trần - Trình bày được những nét chính về tình hình chính trị thời Trần. 2. Nănglực - Biết sưu tầm, khai thác tư liệu, kênh hình trong học tập lịch sử, rèn luyện năng lực tìm hiểu lịch sử 3. Phẩmchất - Bồi dưỡng cho HS tinh thần đấu tranh bất khuất chống áp bức bóc lột và tinh thần sáng tạo trong xây dựng đất nước - Giáo dục lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáoviên - Giáo án, phiếu HT, - Máy tính, tranh ảnh 2. Họcsinh - SGK, vở III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Khởiđộng a. Mục tiêu: tạo hứng thú cho HS b. Tổ chức thực hiện - Kiểm tra bài cũ: Trình bày ý nghĩa lịch sử của chiến thắng sông Như Nguyệt - GVGT: Nhà Trần tiếp nối nhà Lý, đưa nền văn minh Đại Việt phát triển lên một tầm cao mới. Lê Quý Đôn – nhà bác học ở TK XVIII đã đánh giá: “Nhà Trần làm cho quang vinh cả sử sách, không thẹn với trời đất”. Theo em, vì sao Lê Quý Đôn có những đánh giá cao về nhà Trần như vậy? Hãy chia sẻ những điều em biết về thời đại nhà Trần trong lịch sử. - HS trình bày suy nghĩ cá nhân - GV nhận xét và dẫn dắt vào bài 2. Hình thành kiến thức Hoạt động 1: Sự thành lập nhà Trần a. Mục tiêu: - Mô tả được sự thành lập nhà Trần b. Tổ chức thực hiện
6. 135 Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt - GV cho HS đọc mục “Em có biết” 1.Sự thành lập nhà Trần - Cả lớp lắng nghe - GV cho HS làm việc cá nhân, đọc thông tin mục 1 và trả lời câu hỏi: Nhà Trần được thành lập như thế nào? - HS trả lời theo hiểu biết - GV cho HS khác nhận xét - GV chốt kiến thức, HS ghi bài - GV mở rộng kiến thức: Những lí do dẫn đến sự - 1/1226 Lý Chiêu Hoàng sụp đổ của nhà Lý vào đầu TK XII là do vua quan nhường ngôi cho Trần Cảnh, ăn chơi, không chăm lo đến đời sống nhân dân. Họ nhà Trần thành lập bất mãn và nổi dậy đấu tranh. Các thế lực PK ở các địa phương đánh giết lẫn nhau làm cho nhà Lý càng thêm suy yếu, xã hội rối loạn. Trong hoàn cảnh đó, nhà Trần thành lập, thay nhà Lý quản lí đất nước là việc làm cần thiết để ổn định tình hình chính trị, XH, cải thiện đời sống nhân dân, xây dựng và bảo vệ đất nước - GV trình chiếu Hình 1 – Đền Trần Nam Định và đặt câu hỏi: Theo em, nhân dân ta lập đền thờ các vị vua Trần có ý nghĩa gì? - HS trả lời theo hiểu biết - GV cho HS khác nhận xét - GV nhận xét và giới thiệu về đền Trần Hoạt động 2: Tình hình chính trị a. Mục tiêu: - Trình bày được những nét chính về tình hình chính trị thời Trần. b. Tổ chức thực hiện Hoạt động của GV - HS Nội dung cần đạt * PHIẾU HỌC TẬP: 2: Tình hình chính trị - Thời gian: 3 phút - Hình thức: cặp đôi - Yêu cầu: + Dựa vào thông tin trong Sgk và hiểu biết của bản thân, hoàn thành phiếu học tập + Đặt câu hỏi phản biện cho nhóm còn lại Dãy 1, 2 Dãy 3, 4
7. 136 Nhà Trần đã xây dựng bộ Nhà Trần đã xây dựng máy chính quyền và quân luật pháp và thi hành đội như thế nào? chính sách đối nội, đối ngoại như thế nào? * Đại diện HS các cặp nhóm báo cáo kết quả - Nhà Trần đã xây dựng bộ máy chính quyền và quân đội như thế nào? - Dự đoán các câu hỏi phản biện của các nhóm + So sánh với bộ máy chính quyền thời Lý, bạn thấy có điểm gì giống và khác nhau? + Theo bạn, thế nào là chính sách “ngụ binh ư nông” - HS nhận xét chéo - Nhà Trần củng cố chế độ - Gv chuẩn kiến thức, HS ghi bài trung ương tập quyền, cai trị - GVGT: Bộ máy chính quyền thời Trần được xây dựng khoan hòa. Chia nước thành theo chế độ chuyên chế trung ương tập quyền giống như 12 lộ, phủ thời Lý nhưng được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn: - Bộ máy chính quyền được có thêm chức Thái Thượng hoàng, cơ quan Quốc sử tổ chức quy củ và hoàn viện như mục “Em có biết” đã cung cấp thiện * Đại diện HS các cặp nhóm báo cáo kết quả - Quân đội gồm quân triều - Nhà Trần đã xây dựng luật pháp và thi hành chính đình và quân các địa sách đối nội, đối ngoại như thế nào? phương, theo chính sách - Dự đoán các câu hỏi phản biện của các nhóm “ngụ binh ư nông” + Tại sao các cơ quan PL được tăng cường và hoàn thiện hơn - HS nhận xét chéo - Gv chuẩn kiến thức, HS ghi bài - GVGT: Nhà Trần đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo, đặt chuông ở điện Long Trì cho dân kêu oan - GV trình chiếu Hình 2 SGK trang 63 và đặt câu hỏi: Hình ảnh trên thạp gốm gợi cho em suy nghĩ đến điều gì? - HS suy nghĩ trả lời - GV gọi HS nhận xét - GVGT thêm: Thạp gốm hoa nâu này được trưng bày tại Bảo tàng lịch sử quốc gia, tiêu biểu cho kĩ thuật làm - Năm 1341, nhà Trần ban gốm thời Lý – Trần. Đó là hình ảnh của những người hành bộ Quốc triều hình luật
8. 137 chiến binh trong tay cầm khiên, cầm mác đang hăng say - Nhà Trần tăng cường quản luyện tập, bên cạnh là chú voi chiến được coi như người lý các địa phương bạn chiến đấu thân thiết của các tướng lĩnh và binh sĩ - Nhà Trần thi hành chính thời Trần. Hình ảnh phần nào khắc họa tinh thần thượng sách ngoại giao hòa hiếu với võ, ý chí quyết tâm kháng chiến chống giặc ngoại xâm, các triều đại phương Bắc. bảo vệ nền độc lập dân tộc của nhân dân ta thời kỳ này 3. Luyện tập – vận dụng a. Mục tiêu: - HS luyện tập, ghi nhớ kiến thức thông qua việc làm một số bài tập b. Tổ chức thực hiện Câu 1: Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh vào thời gian nào? A. 1/1225 B. 1/1226 C. 1/1227 D. 1/1228 Câu 2: Quốc sử viện là cơ quan đảm nhận nhiệm vụ nào? A. Chữa bệnh B. Đắp đê C. Chép sử D. Dạy học - Đáp án: Câu 1 – B, Câu 2 - C Câu 3:Làm BT số 2 SGK trang 67 - HS làm bài - GV đưa ra đáp án chuẩn và chữa bài cho HS: Sự thành lập triều Trần thay cho triều Lý vào đầu TK XIII là phù hợp với yêu cầu lịch sử. Vì đầu TK XIII, vua quan nhà Lý ăn chơi, không chăm lo đến đời sống nhân dân. Họ bất mãn và nổi dậy đấu tranh. Các thế lực PK ở các địa phương đánh giết lẫn nhau làm cho nhà Lý càng thêm suy yếu, xã hội rối loạn. Trong hoàn cảnh đó, nhà Trần thành lập, thay nhà Lý quản lí đất nước là việc làm cần thiết để ổn định tình hình chính trị, XH, cải thiện đời sống nhân dân, xây dựng và bảo vệ đất nước 4.Hướngdẫnvềnhà: - Học bài cũ, tìm hiểu trước phần 3. Tình hình kinh tế, xã hội