Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 8 (Cánh diều) - Bài 1: Truyện ngắn. Đọc hiểu văn bản "Tôi đi học" - Năm học 2023-2024 - Vũ Thị Bốn

Nội dung tài liệu: Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 8 (Cánh diều) - Bài 1: Truyện ngắn. Đọc hiểu văn bản "Tôi đi học" - Năm học 2023-2024 - Vũ Thị Bốn

1. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 Ngày soạn Tiết Lớp Ngày dạy Tiết Lớp Ngày dạy Tiết 02/09/2023 PPCT 8C 8D 3 12/9/2023 2 9/9/2023 2 4 12/9/2023 3 10/9/2023 1 5 17/9/2023 2 12/9/2023 4 BÀI 1: TRUYỆN NGẮN TIẾT 3-5 : ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TÔI ĐI HỌC ( Thanh Tịnh) Thời lượng: 3 tiết I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Những nét tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của nhà văn Thanh Tịnh - Những nét chung về văn bản “Tôi đi học”. - Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm truyện ngắn Việt Nam. 2. Năng lực - Phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực hợp tác qua hoạt động nhóm và trình bày sản phẩm học tập. - Nhận biết được một số yếu tốt hình thức (cốt truyện, nhân vật, chi tiết, ngôi kể, ngôn ngữ ) và nội dung (đề tài, chủ đề, ý nghĩa, tình cảm, ) của truyện ngắn “Tôi đi học”. - Phát hiện, phân tích đặc điểm nổi bật về nghệ thuật kể chuyện của nhà Thanh Tịnh 3. Phẩm chất: - Trách nhiệm: - Chăm chỉ trong thực hiện nhiệm vụ II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU - Thiết bị: Máy tính, máy chiếu - Học liệu: Hình ảnh, viedeo phiếu học tập có liên quan đến nội dung của tiết học. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU (5’) a. Mục tiêu: Kết nối – tạo hứng thú cho học sinh, chuẩn bị tâm thế tiếp cận kiến thức ngữ văn, kết nối kiến thức trong cuộc sống vào nội dung của bài học. b. Nội dung: GV cho HS nghe bài hát “Ngày đầu tiên đi học”, sau đó kết nối với nội dung của tiết đọc – hiểu văn bản. HS nghe bài hát: “Ngày đầu tiên đi học”, suy nghĩ cá nhân và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm: - HS nghe nội dung bài hát. Trình bày được những cảm xúc của bản thân trong ngày đầu tiên đi học. d. Tổ chức thực hiện: Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) GV: Trước khi vào nội dung của tiết học này, cô và các em cùng lắng nghe bài hát. Bài hát đã khơi gợi trong em những tình cảm, cảm xúc nào? Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS: Quan sát, lắng nghe video và suy nghĩ cá nhân để đưa ra câu trả lời. Bước 3: Báo cáo, thảo luận: Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
2. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 GV mời một vài HS xung phong trả lời câu hỏi. HS trả lời câu hỏi. HS khác nhận xét Bước 4: Kết luận, nhận định (GV): - Nhận xét câu trả lời của HS, bổ sung thêm thông tin (nếu cần) - Kết nối vào nội dung bài học 2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI ( ....phút) I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả Mục tiêu: Học sinh biết được những thông tin cơ bản về nhà văn Thanh Tịnh Nội dung: GV: Sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh (HS) thực hiện nhiệm vụ. HS: Chuẩn bị phiếu học tập số 1 ở nhà và thực hiện nhiệm vụ của giáo viên (GV) giao. Tổ chức thực hiện Sản phẩm Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) 1. Tác giả (?) Trình bày những thông tin chính về nhà văn - Thanh Tịnh (1911-1988), tên thật Thanh Tịnh? là Trần Văn Ninh Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Quê ven sông Hương, ngoại ô Huế HS: Xem lại nội dung chuẩn bị ở nhà trả lời câu hỏi - Là nhà giáo, nhà văn, nhà thơ. Bước 3: Báo cáo thảo luận - Sáng tác của ông toát lên vẻ đẹp đằm GV: Mời HS trả lời thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. HS: trình bày thông tin về nhà văn Thanh Tịnh - Tác phẩm tiêu biểu: Hậu chiến - Những HS còn lại lắng nghe, theo dõi bạn trình bày, trường (1937), Quê mẹ (1941) sau đó nhận xét, bổ sung (nếu cần) Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) GV: - Nhận xét phần chuẩn bị của HS - Chốt sản phẩm lên màn hình và chuyển dẫn sang nội dung tiếp theo. 2. Tác phẩm Mục tiêu: - HS biết cách đọc và tóm tắt văn bản “Tôi đi học” - Nhận biết được một số đặc điểm của truyện ngắn: cốt truyện, nhân vật, chi tiết, sự kiện, - Trình bày những thông tin chính về văn bản “Tôi đi học”: + Thể loại + Phương thức biểu đạt + Nhân vật chính + Ngôi kể + Các sự việc chính + Bố cục Nội dung: GV: Sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh (HS) thực hiện nhiệm vụ. HS: Chuẩn bị phiếu học tập số 1 ở nhà và thực hiện nhiệm vụ của giáo viên (GV) giao. Tổ chức thực hiện Sản phẩm a. Đọc, tóm tắt và tìm hiểu chú thích 2. Tác phẩm Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) a. Đọc, tóm tắt và tìm hiểu chú thích - Hướng dẫn cách đọc - Đọc Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
3. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 - Yêu cầu HS tóm tắt ngắn gọn văn bản - Chú thích (SGK) Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Tóm tắt GV: - Yêu cầu HS đọc mẫu - Yêu cầu HS khác nhận xét cách đọc HS đọc mẫu Bước 3: Báo cáo, thảo luận - HS còn lại nghe, nhận xét về cách đọc của bạn Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét cách đọc và phần tóm tắt của HS - Chốt cách đọc, chốt nội dung tóm tắt và chuyển dẫn sang phần b. Tìm hiểu chung về văn bản b. Tìm hiểu chung về vb b. Tìm hiểu chung về văn bản Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) - Yêu cầu HS mở PHT số 1 - Chia nhóm cặp đôi theo bàn - Nhiệm vụ: + 1 phút HĐ cá nhân: xem lại PHT đã chuẩn bị + 2 phút tiếp theo: trao đổi, chia sẻ để thống nhất nội dung trong PHT số 1 - Thể loại: truyện ngắn PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 + Quy mô: tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ - Thể loại truyện ngắn: + Bối cảnh: không gian nhỏ, thời gian + Quy mô: nhất định + Bối cảnh: + Nhân vật: thường ít nhân vật + Nhân vật: ............. + Sự kiện: ít sự kiện phức tạp. + Sự kiện: ................. + Chi tiết: chi tiết cô đúc, lời văn + Chi tiết: ................. mang nhiều ẩn ý + Cốt truyện:.... + Cốt truyện đơn giản, nhiều dạng: sự - Phương thức biểu đạt việc khác thường kỳ lạ; sự việc giản - Nhân vật dị, đời thường mà giàu chất thơ; có - Ngôi kể truyện giàu tính, triết lý; lại có truyện - Các sự việc chính ngắn rất giàu chất thơ. - Bố cục - Cốt truyện - Phương thức biểu đạt: tự sự Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Ngôi kể: ngôi thứ nhất GV gợi ý: Bằng sự chuẩn bị PHT ở nhà, em hãy đọc - Nhân vật chính: nhân vật tôi PHT của bạn xem có nội dung nào cần trao đổi hay - Nhân vật phụ: mẹ, ông Đốc, các bạn không. - Các sự việc chính: HS: Đọc PHT số 1 của bạn và đánh dấu nội dung + Dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” trên khác biệt để trao đổi. đường đến trường Bước 3: Báo cáo thảo luận + Dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” ở GV: Chỉ định một số cặp đôi trình bày sản phẩm trên sân trường (PHT số 1) + Dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” khi HS: vào lớp học - Đại diện cặp đôi trình bày từng nội dung trong PHT - Bố cục: số 1. Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
4. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 - Những cặp đôi còn lại lắng nghe, theo dõi bạn trình + Phần 1: từ đầu đến “trên ngọn núi”: bày, sau đó nhận xét, bổ sung (nếu cần) cho sản Cảm giác, tâm trạng của “tôi” khi mẹ phẩm cặp đôi của bạn. dắt tay đến trường Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) + Phần 2: tiếp theo đến “nghỉ cả ngày GV: nữa”: Suy nghĩ, cảm xúc của “tôi” khi - Nhận xét từng nội dung của bạn, nhận xét sản bước vào sân trường Mĩ Lí. phẩm trình bày của HS cũng như lời bổ sung của HS + Phần 3: còn lại: Tâm trạng của “tôi” khác (nếu có). khi ngồi trong lớp học - Chốt sản phẩm lên màn hình và chuyển dẫn sang - Cốt truyện: giản dị, đời thường, giàu nội dung tiếp theo. chất thơ. Kể theo trình tự thời gian, men theo dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi”. II. TÌM HIỂU CHI TIẾT 1. Bối cảnh của câu chuyện Mục tiêu: - HS tìm, phát hiện và nêu được những chi tiết về bối cảnh của câu chuyện. + Thời gian xảy ra câu chuyện + Cảnh vật + Con người - Nhận xét được bối cảnh của câu chuyện Nội dung: GV sử dụng kĩ thuật vấn đáp, kĩ thuật khăn phủ bàn để hướng dẫn HS tìm hiểu về bối cảnh của câu chuyện. HS suy nghĩ cá nhân, làm việc nhóm để hoàn thành nhiệm vụ học tập Tổ chức thực hiện Sản phẩm Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) II. TÌM HIỂU CHI TIẾT HĐ cá nhân (GV đặt câu hỏi): 1. Bối cảnh của câu chuyện ? Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt - Thời điểm: cuối thu thời điểm khai của ai và được nhớ lại theo trình tự nào? trường HĐ nhóm - Không gian: trên con đường dài và - GV chia nhóm lớp hẹp Thời điểm, nơi chốn quen thuộc, - Yêu cầu mở PHT và hoàn thành PHT bằng cách gắn liền với tuổi thơ tác giả trả lời câu hỏi sau: ?Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong Thiên nhiên Con người phần 1 (chi tiết miêu tả khung cảnh thiên nhiên + một buổi mai +Mẹ tôi âu yếm và hình ảnh con người). đầy sương thu và nắm tay tôi dẫn ?Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng? (Vai gió lạnh đi, trò của tưởng tượng trong tiếp nhận văn học) + con đường làng + mấy cậu nhỏ ? Qua đó em có nhận xét gì về bối cảnh của câu dài và hẹp.... trạc bằng tuổi tôi chuyện? + cảnh vật xung áo quần tươm tất, Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ (HS) quanh đều thay nhí nhảnh gọi tên GV hướng dẫn HS đọc đoạn văn số 1 và tìm chi đổi. nhau hay trao tiết. sách vở cho nhau HS đọc SGK, tìm chi tiết xem... Bước 3: Báo cáo, thảo luận + Mấy cậu đi HĐ cá nhân: trước ôm sách vở GV: Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
5. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 - Gọi HS trả lời câu hỏi nhiều lại kèm cả - Gọi HS nhận xét câu trả lời của bạn bút thước nữa. HS: NT: Miêu tả, tưởng tượng,.. - Đại diện trả lời câu hỏi => Người đọc như nhập vào cảnh - HS còn lại lắng nghe, nhận xét và bổ sung cho sắc, hòa cùng tâm trạng nao nức của câu trả lời của bạn (nếu cần). nhà văn. Rút ngắn khoảng cách HĐ nhóm giữa quá khứ và hiện tại. GV: - Yêu cầu đại diện nhóm trình bày sản phẩm - Yêu cầu các nhóm còn lại nhận xét và bổ sung cho sản phẩm của nhóm bạn (nếu cần). HS: - Nhóm đại diện trình bày sản phẩm học tập - Các nhóm còn lại nhận xét và bổ sung cho sản phẩm của nhóm bạn (nếu cần). Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét câu trả lời/sản phẩm học tập và nhận xét của cá nhân/nhóm HS. - Chốt, bình và chuyển dẫn sang nội dung tiếp theo. 2. Cách xây dựng nhân vật trong truyện Mục tiêu: - HS tìm, phát hiện những chi tiết về nhân vật “tôi”: (cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, tâm trạng của nhân vật). - Nhận xét của người kể chuyện và các nhân vật khác. Nội dung: GV sử dụng kĩ thuật vấn đáp, kĩ thuật khăn phủ bàn để hướng dẫn HS tìm hiểu về các nhân vật trong truyện. HS suy nghĩ cá nhân, làm việc nhóm để hoàn thành nhiệm vụ học tập PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Trên đường đến trường Ở trên sân trường Khi vào lớp học - con đường này tôi đã quen - Cảm thấy ngôi - Mùi hương lạ, thấy lạ với bức đi lại lắm lần, nhưng lần này trường vừa cao, vừa hình treo trên tường, lạm nhận tự nhiên thấy lạ” sạch sẽ, vừa oai bàn ghế, chỗ ngồi là của mình; - Cảnh vật chung quanh tôi nghiêm. không hề thấy xa lạ với người đều thay đổi - Cảm thấy nhỏ bé so bạn mới ngồi bên. -Nâng niu mấy quyển vở, với trường, lo sợ vẩn muốn thử sức cầm bút. vơ - Khi trống trường vang lên: giật mình, lúng túng, sợ hãi quả tim như ngừng đập. - Nghệ thuật: miêu tả tâm lí, hình ảnh so sánh đặc sắc Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
6. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 => Khắc họa thành công nhân vật “tôi” hồn nhiên, trong sáng nhưng cũng rất nhạy cảm và đã bắt đầu có ý thức về sự trưởng thành ngay trong ngày đầu tiên đi học. Tổ chức thực hiện Sản phẩm Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) 2. Cách xây dựng nhân vật trong HĐ cá nhân (GV đặt câu hỏi): truyện ? Nhân vật “tôi” được miêu tả qua những chi tiết a. Nhân vật “tôi” nào? * Nhân vật được miêu tả qua: HĐ nhóm + Lời nói: Xin mẹ được cầm bút thước - GV chia nhóm lớp + Hành động: Nâng niu sách vở - Yêu cầu mở PHT và hoàn thành PHT bằng cách + Tâm trạng: Có sự thay đổi theo trình trả lời câu hỏi sau: tự không gian ? Tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu * Tâm trạng của nhân vật tôi tiên đến lớp có sự thay đổi như thế nào? Chỉ ra - Ban đầu là bâng khuâng, phấn chấn đi một số chi tiết tiêu biểu trong truyện thể hiện bên mẹ trên con đường đến trường. những tâm trạng ấy. - Sau đó chuyển sang bỡ ngỡ, rụt rè khi ? Chỉ ra tác dụng của một số câu văn miêu tả và đứng ở sân trường. Tiếp đến là cảm thấy hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng lúng túng, vụng về, sau đó, giật mình khi nhân vật. nghe gọi đến tên rồi bật khóc. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 - Cuối cùng là cảm giác vừa xa lạ vừa Trên đường Ở trên sân Khi vào lớp thân quen khi ngồi trong lớp học. đến trường trường học * Nghệ thuật so sánh: . - “... những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cánh hoa tươi - Nghệ thuật: mỉm cười giữa bầu trời quang đãng” → *Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ. tình cảm đẹp đẽ, trong sáng của cậu HS: bé lần đầu đi học. + Hoạt động cá nhân 5 phút, hoàn thành PHT - “Họ như con chim non đứng bên bờ tổ + Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến, hoàn thành nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng sản phẩm nhóm 5 phút. còn ngập ngừng e sợ” → sự non nớt, + Cử đại diện chuẩn bị báo cáo sản phẩm. khát vọng của những cậu học sinh. Bước 3: Báo cáo, thảo luận => Nhân vật “tôi” là cậu bé hồn nhiên, - Đại diện các nhóm báo cáo kết quả và bổ sung trong sáng nhưng cũng rất nhạy cảm cho nhau. và đã bắt đầu có ý thức về sự trưởng - Giáo viên điều hành quá trình thảo luận. thành ngay trong ngày đầu tiên đi học. Bước 4: Đánh giá, kết luận - Học sinh tự đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ. - Giáo viên đánh giá, kết luận Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) b. Các nhân vật khác HĐ cá nhân (GV đặt câu hỏi): * Ông Đốc ? Nhân vật “ông Đốc” và các bậc phụ huynh - Lời nói: “Thế là các em vào lớp 5, các được miêu tả qua những chi tiết nào? em phải cố gắng học để thầy mẹ được vui lòng, để thầy dạy các em được sung *Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ. sướng”. “Thôi các em nên đứng đây để + Hoạt động cá nhân tìm câu trả lời sắp hàng vào lớp”. “ Các em đừng khóc. Bước 3: Báo cáo, thảo luận Trưa nay các em được về nhà cơ mà” - HS trả lời các câu hỏi - Hành động: Nhìn học trò 1 cách hiền - Giáo viên hỗ trợ nếu cần từ và cảm động. Bước 4: Đánh giá, kết luận Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
7. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 - Học sinh tự đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ. => Ông Đốc là một người thầy, một - Giáo viên đánh giá, kết luận lãnh đạo hiền từ, thân thiện và yêu thương học sinh. * Phụ huynh - Chuẩn bị quần áo, sách vở, đưa con đến trường, cầm sách vở cho con. Kiên nhẫn chờ đợi đưa các con vào lớp => Là người chu đáo, quan tâm, đầy tình yêu thương và trách nhiệm * Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 3. Đặc điểm truyện ngắn giàu chất trữ THẢO LUẬN NHÓM hoàn thành PHT S3 tình trong “Tôi đi học” ? Truyện ngắn “Tôi đi học” là một truyện ngắn - Về nội dung: tập trung miêu tả những giàu chất thơ. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm cảm xúc và diễn biến tâm trạng vừa vui ấy? (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ) mừng, phấn chấn vừa ngỡ ngàng, lo PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 sợ, của nhân vật “tôi” trong buổi đầu Về nội dung Về hình thức Về ngôn ngữ tiên đến trường một cách chân thực và . cảm động. - Về hình thức: Cốt truyện rất đơn giản, *Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ. nhẹ nhàng, không có tình huống gay cấn, HS: không nhiều sự kiện. + Hoạt động cá nhân 4 phút, hoàn thành PHT - Về ngôn ngữ: Sử dụng những câu văn + Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến, hoàn thành giàu cảm xúc với giọng điệu nhẹ nhàng, sản phẩm nhóm 5 phút. những hình ảnh so sánh độc đáo và việc + Cử đại diện chuẩn bị báo cáo sản phẩm. sử dụng hàng loạt các từ láy trong việc Bước 3: Báo cáo, thảo luận miêu tả khung cảnh thiên nhiên, tái hiện - Đại diện các nhóm báo cáo kết quả và bổ sung chân thực, rõ nét cảm xúc bỡ ngỡ, rụt rè cho nhau. của nhân vật tôi trong ngày tựu trường. - Giáo viên điều hành quá trình thảo luận. Bước 4: Đánh giá, kết luận - Học sinh tự đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ. - Giáo viên đánh giá, kết luận, bình đan xen trong quá trình chốt các ý. Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
8. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 *Bước 1. Chuyển giao nhiệm vụ (GV) III. TỔNG KẾT: ? Nhắc lại những thành công về nghệ thuật của 1. Nghệ thuật: văn bản? - Cốt truyện đơn giản, chủ yếu là miêu tả ? Khái quát nội dung chính của văn bản? cảnh vật và tâm trạng nhân vật ? Văn bản “Tôi đi học” nói hộ những suy nghĩ, - Sử dụng ngôn ngữ miêu tả tinh tế, giàu tình cảm gì của rất nhiều người đọc? Điều đó còn hình ảnh và đậm chất thơ có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay? *Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ 2. Nội dung HS làm việc theo cặp để hoàn thành nhiệm vụ. - Truyện ghi lại những tình cảm, cảm xúc GV theo dõi, quan sát HS thảo luận, hỗ trợ (nếu trong sáng, chân thực của nhân vật “tôi” HS gặp khó khăn). trong buổi đi học đầu tiên. *Bước 3. Báo cáo, thảo luận - Truyện gây được xúc động, đồng cảm HS đại diện cặp đôi báo cáo kết quả, HS cặp khác trong mỗi người đọc. theo dõi, nhận xét và bổ sung (nếu cần). 3. Ý nghĩa *Bước 4. Kết luận, nhận định Văn bản “Tôi đi học” đã thay nhiều người - GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của cả đọc nói lên những nỗi nhớ về những năm lớp tháng một thời cắp sách tới trường. Điều đó khơi dậy trong lòng bao người hình dáng ngày đầu đến trường trong kí ức. Đó là những kỉ niệm đẹp, những khoảnh khắc không thể quên. 4. Kỹ năng đọc hiểu truyện ngắn giàu chất thơ + Đọc kĩ truyện + Tóm tắt được nội dung văn bản + Tìm hiểu một số yếu tố cơ bản để thấy rõ đặc điểm của truyện ngắn giàu chất thơ (nội dung, hình thức, ngôn ngữ) + Xác định được nhân vật chính và phân tích các phương diện mà nhân vật được miêu tả như ngoại hình, lời nói, hành động, mối quan hệ với các nhân vật khác, đặc biệt là tâm trạng, cảm xúc + Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm của bản thân để hiểu sâu sắc về nội dung tư tưởng của truyện. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP a. Mục tiêu: HS làm được bài tập sau khi học xong văn bản b. Nội dung: HS làm việc cá nhân giải quyết câu hỏi và bài tập trắc nghiệm c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện hoạt động. * GV giao nhiệm vụ: Câu 1. Quê hương của Thanh Tịnh là ở đâu? A. Ven sông Hương, thành phố Huế B. Ven sông Hồng, thành phố Hà Nội C. Ven sông Đuống, Gia Lâm (Hà Nội) D. Một tỉnh thuộc đồng bằng Bắc Bộ Câu 2. Văn bản “Tôi đi học” của Thanh Tịnh được viết theo thể loại nào? Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
9. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 A. Bút kí B. Tiểu thuyết C. Tùy bút D. Truyện ngắn Câu 3. Nhân vật chính trong văn bản “Tôi đi học” là ai? A. Người mẹ B. Nhân vật “tôi” C. Thầy giáo D. Ông Đốc Câu 4. Nhân vật chính trong văn bản" Tôi đi học" được miêu tả chủ yếu ở phương diện nào? A. Tâm trạng. B. Hành động. C. Ngoại hình D. Tính cách Câu 5. Câu văn "Tôi bặm tay ghi thật chặt, nhưng một quyển vở cũng xệch ra và chênh đầu chúi xuống đất" trong văn bản “Tôi đi học” của Thanh Tịnh cho ta hiểu điều gì? A. Cậu bé chưa quen với việc cầm vở B. Cậu bé chưa tập trung vào công việc C. Cậu bé quá hồi hộp D. Cậu bé thấy không đủ sức giữ vở Câu 6. Đọc đoạn văn sau: "Cũng như tôi, mấy cậu học trò mới bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay dám đi từng bước nhẹ. Họ như con chim non đứng bên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụng và ao ước thầm được như những người học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ". (Tôi đi học, Thanh Tịnh) Biện pháp tu từ nào được tác giả sử dụng trong đoạn văn trên A. Nhân hóa. B. Điệp ngữ. C. Ẩn dụ. D. So sánh. Câu 7. Trong tác phẩm “Tôi đi học” của Thanh Tịnh, câu văn nào sau đây không nói lên tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" trong buổi tựu trường đầu tiên? A. "Cũng như tôi, mấy bạn học trò bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám đi từng bước nhẹ". B. "Lần ấy trường đối với tôi là một nơi xa lạ".. C. "Trong lúc ông ta đọc tên từng người, tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập". D. "Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ".. Câu 8. Hình ảnh "bàn tay" trong hai câu văn: "Tôi cảm thấy sau lưng tôi có một bàn tay dịu dàng đẩy tôi tới trước...Một bàn tay quan nhẹ vuốt mái tóc tôi" nhằm diễn tả ý gì? A. Sự âu yếm của mẹ hiền. B. Sự săn sóc của mẹ hiền C. Tình thương con bao la của mẹ hiền. D. Tấm lòng mẹ hiền bao la săn sóc, âu yếm, chở che, nâng đỡ và thương yêu đối với con thơ. D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG a. Mục tiêu: HS hiểu được kiến thức trong bài học để vận dụng vào thực tế. b. Nội dung: HS làm việc cá nhân, đưa ra suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về một vấn đề GV đặt ra. Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
10. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 c. Sản phẩm: Đoạn văn của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: * GV giao nhiệm vụ: Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, hôm ấy, em sẽ nói với “tôi” điều gì? Trình bày trong 01 đoạn văn ngắn. * Thực hiện nhiệm vụ: HS hoạt động cá nhân hoàn thành sản phẩm ở nhà * Báo cáo, thảo luận: GV khuyến khích HS chia sẻ sản phẩm trên lớp * Kết luận, nhận định: GV biểu dương các sản phẩm chia sẻ. * Giáo viên hướng dẫn HS BTVN 1. Bài cũ: - Hoàn thành các baì tập trong VBT - Ghi nhớ nội dung kiến thức của bài 2. Chuẩn bị : Soạn trước văn bản “ Gió lạnh đầ mùa” theo nội dung kiến thức ( Tác gả, tác phẩm, các câu hỏi định hướng trong SGK) ****************************************** Ngày soạn Tiết Lớp Ngày dạy Tiết Lớp Ngày dạy Tiết 02/09/2023 PPCT 8C 8D 6 17/9/2023 3 16/9/2023 1 7 19/9/2023 2 16/9/2023 2 8 19/9/2023 3 17/9/2023 1 BÀI 1: TRUYỆN TIẾT 6-8: ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 2 GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA – Thạch Lam – (Thời gian thực hiện: 03 tiết) I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Những nét tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của nhà văn Thạch Lam - Những nét chung về văn bản “Gió lạnh đầu mùa”. - Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm truyện ngắn Việt Nam. 2. Năng lực - Phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực hợp tác qua hoạt động nhóm và trình bày sản phẩm học tập. - Nhận biết được một số yếu tốt hình thức (cốt truyện, nhân vật, chi tiết, ngôi kể, ngôn ngữ ) và nội dung (đề tài, chủ đề, ý nghĩa, tình cảm, thái độ của người kể chuyện ) của truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa”. - Phát hiện, phân tích đặc điểm nổi bật về nghệ thuật kể chuyện của nhà Thạch Lam - Cảm nhận được ý nghĩa nhân văn sâu sắc của truyện. Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
11. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 3. Phẩm chất: Tiết học góp phần bồi dưỡng phẩm chất trách nhiệm: có trách nhiệm với bản thân trong việc chống chọi với số phận và bệnh tật. II. THIẾT BỊ DẠY I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Những nét tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của nhà văn Thạch Lam - Những nét chung về văn bản “Gió lạnh đầu mùa”. - Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một tác phẩm truyện ngắn Việt Nam. 2. Năng lực - Phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực hợp tác qua hoạt động nhóm và trình bày sản phẩm học tập. - Nhận biết được một số yếu tốt hình thức (cốt truyện, nhân vật, chi tiết, ngôi kể, ngôn ngữ ) và nội dung (đề tài, chủ đề, ý nghĩa, tình cảm, thái độ của người kể chuyện ) của truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa”. - Phát hiện, phân tích đặc HỌC VÀ HỌC LIỆU - Thiết bị: Máy tính, máy chiếu - Học liệu: Video, hình ảnh, phiếu học tập có liên quan đến nội dung của tiết học. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU (5’) a. Mục tiêu: HS xác định được nội dung chính của tiết học qua việc huy động kiến thức nền từ việc quan sát một số hình ảnh trong cuộc sống. b. Nội dung: GV sử dụng KT đặt câu hỏi để hỏi HS, sau đó kết nối với nội dung của tiết đọc – hiểu văn bản. HS quan sát hình ảnh, suy nghĩ cá nhân và trả lời câu hỏi của giáo viên. c. Sản phẩm: - HS nói được nội dung của những hình ảnh đó là sự giúp đỡ, tương trợ trong cuộc sống - Học sinh nêu cảm nhận về d. Tổ chức thực hiện: Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) GV: Trước khi vào nội dung của tiết học này, cô mời các em đến với một số hình ảnh sau. Các em chú ý quan sát những hình ảnh và cho cô biết: 1. Nêu nội dung những bức ảnh, qua đó gợi cho em nghĩ đến đất nước nào? 2. Dựa vào kiến thức lịch sử đã học, em hãy cho cô biết tình hình nước Mĩ trong những năm 1970? Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: GV bật video HS: - Nhận nhiệm vụ. - Quan sát, lắng nghe video và suy nghĩ cá nhân để đưa ra câu trả lời. - Sau khi trả lời xong câu hỏi số 1, HS nghe câu hỏi số 2 và suy nghĩ cá nhân để đưa ra câu trả lời. Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV mời một vài HS xung phong trả lời câu hỏi. HS trả lời câu hỏi 1, 2 Bước 4: Kết luận, nhận định (GV): - Nhận xét câu trả lời của HS, bổ sung thêm thông tin (nếu cần) - Kết nối vào nội dung đọc – hiểu văn bản: .. 2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI (58 PHÚT) Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
12. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả Mục tiêu: Giúp học sinh biết được những thông tin cơ bản về nhà văn Thạch Lam Nội dung: GV: Sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh (HS) thực hiện nhiệm vụ. HS: Chuẩn bị phiếu học tập số 1 ở nhà và thực hiện nhiệm vụ của giáo viên (GV) giao. Tổ chức thực hiện Sản phẩm Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) GV yêu cầu HS mở PHT số 1 (?) Trình bày những thông tin chính về nhà văn - Thạch Lam (1910 - 1942) Thạch Lam? - Tên thật: Nguyễn Tường Vinh Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ Nguyễn Tường Lân GV gợi ý: Tra cứu trên Google để hoàn thiện PHT - Quê: Hà Nội số 1 - Văn của Thạch Lam không có tiếng HS: Mở PHT số 1, xem lại thông tin trong PHT số súng của chiến tranh hay thúc sưu thuế 1. mạnh mẽ như những nhà văn khác Bước 3: Báo cáo thảo luận nhưng nó vẫn khắc họa được tâm trạng GV: Mời HS trình bày sản phẩm (PHT số 1) cùng cực, đau đớn của nhân vật khi HS: phải đối diện với hiện thực cuộc sống. - Đại diện trình bày thông tin về nhà văn Thạch Lam Các tác phẩm của ông thường đi vào - Những HS còn lại lắng nghe, theo dõi bạn trình bày, cuộc sống của những người dân nghèo, sau đó nhận xét, bổ sung (nếu cần) cho sản phẩm của ông khai thác nội tâm nhân vật một bạn. cách sâu sắc. Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) GV: - Nhận xét phần chuẩn bị của HS, nhận xét sản phẩm trình bày của HS cũng như lời bổ sung của HS khác (nếu có). - Chốt sản phẩm lên màn hình và chuyển dẫn sang nội dung tiếp theo. Chuyển dẫn: GV tập trung vào phong cách sáng tác để bình, kết nối sang phần 2 2. Tác phẩm Mục tiêu: - HS biết cách đọc và tóm tắt văn bản “Gió lạnh đầu mùa” của Thạch Lam Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
13. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 - Trình bày những thông tin chính về văn bản “Gió lạnh đầu mùa”: + Xuất xứ + Thể loại + Phương thức biểu đạt + Nhân vật chính + Ngôi kể + Các sự việc chính + Bố cục Nội dung: GV: Sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi và yêu cầu học sinh (HS) thực hiện nhiệm vụ. HS: Chuẩn bị phiếu học tập số 1 ở nhà và thực hiện nhiệm vụ của giáo viên (GV) giao. Tổ chức thực hiện Sản phẩm a. Đọc, tóm tắt và tìm hiểu chú thích a. Đọc, tóm tắt và tìm hiểu chú thích Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) - Đọc - Hướng dẫn cách đọc - Chú thích (SGK) - Yêu cầu HS tóm tắt ngắn gọn văn bản Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ GV: - Yêu cầu HS đọc mẫu - Yêu cầu HS khác nhận xét cách đọc HS đọc mẫu Bước 3: Báo cáo, thảo luận - HS còn lại nghe, nhận xét về cách đọc của bạn Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét cách đọc và phần tóm tắt của HS - Chốt cách đọc, chốt nội dung tóm tắt và chuyển dẫn sang phần b. Tìm hiểu chung về văn bản b. Tìm hiểu chung về văn bản b. Tìm hiểu chung về vb Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) - Xuất xứ: Trích trong tập truyện ngắn - Yêu cầu HS mở PHT số 2 “Gió lạnh đầu mùa”, xuất bản năm - Chia nhóm cặp đôi theo bàn 1937. - Nhiệm vụ: - Thể loại: truyện ngắn + Hoán đổi PHT cho nhau - Phương thức biểu đạt: tự sự + 1 phút HĐ cá nhân: xem lại PHT đã chuẩn bị - Ngôi kể: ngôi thứ ba + 2 phút tiếp theo: trao đổi, chia sẻ để thống nhất nội - Nhân vật chính: Sơn dung trong PHT số 2 - Các sự việc chính: + Những cơn gió lạnh đầu mùa thổi đến phố chợ. + Chị em Lan, Sơn xúng xính trong những chiếc áo ấm đắt tiền; những đứa trẻ nghèo hàng xóm vẫn mặc những chiếc áo mong manh thường ngày; riêng Hiên vẫn mặc chiếc áo rách tơi tả, đang co ro vì lạnh. + Ái ngại về hoàn cảnh của Hiên, Sơn và Lan quyết định về nhà lấy áo bông Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
14. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ của Duyên (đứa em xấu số), giấu mẹ, GV gợi ý: Bằng sự chuẩn bị PHT ở nhà, em hãy đọc mang sang cho Hiên. PHT của bạn xem có nội dung nào cần trao đổi hay + Chuyện đến tai người nhà, Sơn và không. Lan sợ bị mẹ mắng. đi đòi lại áo không HS: Đọc PHT số 2 của bạn và đánh dấu nội dung được, không dám về nhà. khác biệt để trao đổi. + Mẹ Hiên mang áo bông sang nhà trả Bước 3: Báo cáo thảo luận lại, may mắn được mẹ Sơn và Lan cho GV: Chỉ định một số cặp đôi trình bày sản phẩm vay tiền mua áo ấm cho Hiên. (PHT số 2) - Ngôi kể: ngôi thứ ba HS: - Bố cục: 3 phần - Đại diện cặp đôi trình bày từng nội dung trong PHT + Phần 1: từ đầu rơm rớm nước mắt. số 2. Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn - Những cặp đôi còn lại lắng nghe, theo dõi bạn trình ngày gió đầu mùa. bày, sau đó nhận xét, bổ sung (nếu cần) cho sản + Phần 2: tiếp ấm áp vui vui. phẩm cặp đôi của bạn. Cảnh hai chị em Sơn cùng vui chơi Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) và chia sẻ áo ấm cho Hiên. GV: + Phần 3: phần còn lại - Nhận xét từng nội dung của bạn, nhận xét sản Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên phẩm trình bày của HS cũng như lời bổ sung của HS trả lại áo. khác (nếu có). - Chốt sản phẩm lên màn hình và chuyển dẫn sang nội dung tiếp theo. * Tóm tắt: Sơn và Lan là hai chị em sinh ra trong một gia đình khá giả. Không giống như những đứa trẻ có điều kiện khác, hai chị em Sơn, Lan luôn hòa đồng, gần gũi với những đứa trẻ nghèo cùng phố huyện. Vào một ngày trời chuyển lạnh, hai chị em mặc áo ấm ra chợ chơi thấy Hiên – cô bé hàng xóm đang co ro bên cột quán với manh áo mong manh, rách tả tơi. Thấy vậy, hai chị em bèn đem tặng Hiên chiếc áo bông cũ. Chính chiếc áo bông ấy đã thắp sáng tình yêu thương, sưởi ấm cho Hiên cũng như những đứa trẻ nghèo nơi đây qua mùa đông giá rét. Câu chuyện đã để lại dư âm trong lòng độc giả, khiến độc giả vừa thấm thía nỗi khổ đau, bất hạnh, hoàn cảnh éo le của những con người nghèo khổ, vừa cảm nhận sâu sắc tình người ấm nồng, cao quý, thiêng liêng; từ đó thêm trân trọng cuộc sống này hơn. Chuyển dẫn: . II. TÌM HIỂU CHI TIẾT 1. Bối cảnh của câu chuyện Mục tiêu: - HS tìm, phát hiện và nêu được những chi tiết về bối cảnh của câu chuyện. + Thời gian xảy ra câu chuyện Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
15. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 + Cảnh vật - Nhận xét được bối cảnh của câu chuyện Nội dung: GV sử dụng kĩ thuật vấn đáp, kĩ thuật khăn phủ bàn để hướng dẫn HS tìm hiểu về bối cảnh của câu chuyện. HS suy nghĩ cá nhân, làm việc nhóm để hoàn thành nhiệm vụ học tập Tổ chức thực hiện Sản phẩm a. Hoàn cảnh sống * Thời gian: Buổi sáng đầu tiên của mùa Bước 1: Giao nhiệm vụ (GV) đông. HĐ cá nhân (GV đặt câu hỏi): Hôm trước Hôm sau (?) Câu chuyện xảy ra trong thời gian nào? - Thiên nhiên: - Thiên nhiên: HĐ nhóm + Trời nắng ấm và + đất khô trắng - GV chia nhóm lớp hanh + Gió vi vu bốc - Yêu cầu mở PHT và hoàn thành PHT bằng cách + Nứt lẻ đất ruộng, lên những làn bụi trả lời câu hỏi sau: làm khô những nhỏ. (?) Tìm những chi tiết miêu tả khung cảnh thiên chiếc lá rơi. + Trời không u nhiên và hình ảnh con người ở hai thời điểm hôm - Con người: Sơn ám, toàn một màu trước và hôm sau? và chị chơi cỏ gà. trắng đục. (?) Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng? Qua + Những cây lan đó em có nhận xét gì về bối cảnh của câu chuyện? sắt lại vì rét. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ (HS) - Con người: GV hướng dẫn HS đọc đoạn văn số 1 và tìm chi + Chị và mẹ Sơn tiết. ngồi quạt hỏa lò. HS đọc SGK, tìm chi tiết + Mọi người đã Bước 3: Báo cáo, thảo luận mặc áo rét. HĐ cá nhân: NT: Miêu tả, liệt kê GV:  Trong cái hanh hao, giá lạnh - Gọi HS trả lời câu hỏi khắc nghiệt của đầu đông. Con người - Gọi HS nhận xét câu trả lời của bạn cần sự ấm áp. HS: - Đại diện trả lời câu hỏi - HS còn lại lắng nghe, nhận xét và bổ sung cho câu trả lời của bạn (nếu cần). HĐ nhóm GV: - Yêu cầu đại diện nhóm trình bày sản phẩm - Yêu cầu các nhóm còn lại nhận xét và bổ sung cho sản phẩm của nhóm bạn (nếu cần). HS: - Nhóm đại diện trình bày sản phẩm học tập - Các nhóm còn lại nhận xét và bổ sung cho sản phẩm của nhóm bạn (nếu cần). Bước 4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét câu trả lời/sản phẩm học tập và nhận xét của cá nhân/nhóm HS. - Chốt, bình và chuyển dẫn sang nội dung tiếp theo. Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
16. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 GV bình giảng: 2. Cách xây dựng nhân vật trong truyện Mục tiêu: - HS tìm, phát hiện những chi tiết về bối cảnh của câu chuyện. + Thời gian xảy ra câu chuyện + Cảnh vật - Nhận xét được bối cảnh của câu chuyện Nội dung: GV sử dụng kĩ thuật vấn đáp, kĩ thuật khăn phủ bàn để hướng dẫn HS tìm hiểu về bối cảnh của câu chuyện. HS suy nghĩ cá nhân, làm việc nhóm để hoàn thành nhiệm vụ học tập Tổ chức thực hiện Sản phẩm NV1: 1. Nhân vật Sơn * Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ Thái độ và tình cảm của Thái độ và THẢO LUẬN NHÓM hoàn thành PHT Sơn khi chơi ngoài xóm tình cảm (Dự kiến khó khăn: Nếu HS gặp khó khăn, GV gợi chợ của Sơn dẫn bằng các câu hỏi nhỏ: Đối với các Đối với khi về nhà ? Tìm những chi tiết tái hiện sự quan sát của Sơn ban Hiên về các bạn và về em Hiên trong buổi sớm gió lạnh Quan sát về Quan sát Tâm ấy? các bạn: về Hiên: trạng: ? Sơn đã có những lời nói, suy nghĩ, hành động gì - Các bạn Hiên co ro lo sợ bị mẹ với các bạn và với Hiên? mặc không đứng bên mắng. ? Sơn đã có ý nghĩ gì? Khi đợi chị Lan về lấy áo, khác gì mọi cột quán”, Hành tâm trạng Sơn như thế nào? Cảm xúc ấy giúp em ngày, những chỉ mặc có động: hiểu gì về ý nghĩa của sự chia sẻ? bộ quần áo “manh áo vội vã đi ? Nhân vật Sơn được tái hiện qua những phương nâu đã vá rách tả tơi tìm hiên diện nào? nhiều chỗ; hở cả lưng để đòi lại ? Em cảm nhận được điều gì về nhân vật này? môi chúng và tay”; chiếc áo tím tái, da Ý nghĩ: bông cũ thịt thâm đi, - Sơn chợt người run nhớ ra mẹ lên, hàm cái Hiên rất răng va đập nghèo, chỉ vào nhau; có nghề mò - Chúng vui cua bắt ốc; mừng khi động lòng thấy chị em thương; Sơn, nhưng - Một ý *Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ. vẫn đứng nghĩ tốt HS: xa, không thoáng qua + Hoạt động cá nhân 5 phút, hoàn thành PHT dám vồ vập; trong trí. + Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến, hoàn thành - Thái độ và Lời nói: sản phẩm nhóm 5 phút. hành động: “Hay là + Cử đại diện chuẩn bị báo cáo sản phẩm. chúng ta Bước 3: Báo cáo, thảo luận Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
17. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 - Đại diện các nhóm báo cáo kết quả và bổ sung Sơn và chị đem cho nó cho nhau. vẫn thân mật cái áo bông - Giáo viên điều hành quá trình thảo luận. chơi đùa, cũ, chị ạ.” Bước 4: Đánh giá, kết luận chứ không Tâm trạng - Học sinh tự đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ. kiêu kì và khi đợi chị - Giáo viên đánh giá, kết luận, bình đan xen trong khinh khỉnh về lấy áo: quá trình chốt các ý: như các em Lòng tự => Sơn rất nhạy cảm, quan tâm đến các bạn họ của Sơn. nhiên thấy (nhận ra cảnh nghèo của bọn trẻ xóm chợ khác ấm áp, vui hẳn cảnh sung túc của gia đình Sơn: trong khi chị vui.” em Sơn được mặc ấm áp, đẹp đẽ thì các bạn ăn Nhận xét: mặc rách rưới, thiếu thốn đáng thương). Về NT xây dựng nv: NV Sơn được Sơn là một cậu bé nhân hậu, sống tình cảm, xây dựng qua nhiều phương diện như giàu lòng trắc ẩn, biết quan tâm và yêu thương hành động, lời nói nhưng chủ yếu qua bạn bè. tâm trạng, cảm xúc (hành động cho bạn áo ấm là hành động thể hiện Về đặc điểm tính cách NV: yêu thương vô tư, trong sáng của Sơn. Có lẽ trong - Sơn là một cậu bé nhân hậu sống tình lòng Sơn nghĩ chiếc áo bông em Duyên không còn cảm. dùng được nữa ấy sẽ khiến Hiên ấm áp trong mùa - Là một cậu bé hồn nhiên, ngây thơ, đông giá rét. trong sáng. Sự “ấm áp, vui vui” khi đợi chị về lấy áo là tâm trạng hạnh phúc ngọt ngào, ấm áp của sự trao tặng yêu thương, san sẻ sự đủ đầy). -> Sơn là một cậu bé hồn nhiên, trong sáng ngây thơ. (Hành động đòi lại áo không làm giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn. Bởi vì đó là tâm lý và hành động bình thường của một đứa trẻ khi tự ý mang đồ dùng ở nhà đi cho người khác và sợ bị mẹ mắng). Dự kiến câu trả lời theo hướng khác (vẫn chấp nhận nếu HS lí giải hợp lí): Hành động đó khiến em giảm bớt thiện cảm đối với nhân vật vì thấy Sơn trẻ con quá, đã cho bạn rồi còn đòi lại). NV2 * Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ ? Trong phần kết truyện, mẹ Hiên và mẹ Sơn đã ứng xử như thế nào? Nhận xét về cách ứng xử đó của hai bà mẹ? 2. Những người mẹ * Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ - Mẹ Hiên: HS trao đổi cặp đôi, hoàn thành câu trả lời Mang trả mẹ Sơn chiếc áo bông GV hỗ trợ nếu cần. -> Cách ứng xử thể hiện đức tính "đói cho * Bước 3: Báo cáo, thảo luận. sạch, rách cho thơm" của một người mẹ HS đại diện cặp đôi báo cáo kết quả, HS cặp khác tuy nghèo nhưng giàu lòng tự trọng. nhận xét, bổ sung nếu cần. - Mẹ Sơn: * Bước 4: Kết luận, nhận định. GV nêu kết luận, chuyển dẫn sang nhiệm vụ mới. Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
18. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 + Nhìn con nghiêm nghị bảo: Kìa, hai cô cậu đã về kia. Thế áo bông của tôi đâu mà tự tiện đem cho đấy? + Cho mẹ Hiên mượn tiền để may áo cho Hiên. + Vẫy hai con lại gần, rồi âu yếm ôm vào lòng mà bảo "Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư?" -> Cách ứng xử của một người mẹ vừa nghiêm khắc, vừa ấm áp yêu thương (giúp các con hiểu rằng: không nên tự tiện lấy áo đem cho mà cần phải xin phép mẹ; nhưng mẹ vui vì các con biết chia sẻ, giúp đỡ người khác). -> Cách ứng xử của một người nhân hậu, NV 3: Tổng kết nội dung và nghệ thuật tế nhị. B1. Chuyển giao nhiệm vụ (GV) (Tấm lòng, việc làm của mẹ Sơn khiến ? Nhắc lại những thành công về nghệ thuật của câu chuyện viết về thời điểm gió lạnh đầu văn bản? mùa nhưng thơm thảo, ấm áp tình người). ? Khái quát nội dung chính của văn bản? ? Câu chuyện gợi lên trong em những suy nghĩ và III. TỔNG KẾT: tình cảm như thế nào? 1. Nghệ thuật: Em rút ra bài học gì cho bản thân sau khi học - Xây dựng cốt truyện nhẹ nhàng nhưng xong truyện ngắn? hấp dẫn; bố cục theo dòng cảm xúc của B2: Thực hiện nhiệm vụ nhân vật. HS làm việc theo cặp để hoàn thành nhiệm vụ. - Cách xây dựng nhân vật qua nhiều GV theo dõi, quan sát HS thảo luận, hỗ trợ (nếu phương diện. HS gặp khó khăn). - Sự quan sát, lối miêu tả tinh tế để tái B3: Báo cáo, thảo luận hiện sự đổi thay của thời tiết, cảnh vật lúc HS đại diện cặp đôi báo cáo kết quả, HS cặp khác giao mùa đồng thời thể hiện được tâm theo dõi, nhận xét và bổ sung (nếu cần). hồn tinh tế, nhạy cảm của nhân vật Sơn B4: Kết luận, nhận định 2. Nội dung - GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của cả - Truyện kể về những con người trong lớp xóm chợ khi gió lạnh đầu mùa về. Qua đó, Thạch Lam ca ngợi tình yêu thương chia sẻ ấm áp, trong trẻo của con người với con người. 3. Ý nghĩa - Truyện gửi gắm bài học về tình yêu thương, chia sẻ. - Nhắc nhở mỗi người về đạo lí tốt đẹp của dân tộc: “Thương người như thể thương thân”. 4. Cách đọc hiểu truyện ngắn hiện đại: Bước 1: Đọc kĩ truyện Bước 2: Tóm tắt được nội dung văn bản Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
19. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 Bước 3: Xác định nhân vật chính là ai? Nhân vật được nhà văn thể hiện qua những phương diện nào? Bước 3 Liên hệ bài học bản thân, liên hệ thực tiễn và thông điệp rút ra: Truyện giúp em hiểu được điều gì và tác động đến tình cảm của em như thế nào? GV bình giảng: Thạch Lam sử dụng lồng ghép nhiều yếu tố miêu tả: nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng, luôn luôn cơn gió vi vu làm bốc lên những màn bụi nhỏ, thổi lăn tăn những cái lá khô lạo xạo. Trời không u ám, toàn một màu trắng đục. Những cây lan trong chậu, lá rung động và hình như sắt lại vì rét[ ]. Gió thổi mạnh làm Sơn thấy lạnh và cay mắt. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, những làng ở xa, Sơn thấy rõ như gần. Mặt đất rắn lại và nứt nẻ những đường nho nhỏ, kêu vang lên tanh tách dưới nhịp guốc của hai chị em 3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP ( 15 phút) a. Mục tiêu: HS làm được bài tập sau khi học xong văn bản b. Nội dung: HS làm việc cá nhân giải quyết câu hỏi và bài tập GV đưa ra. c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện hoạt động. 1. Một vài điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật cô bé bán diêm (Cô bé bán diêm - An-đec-xen) và Hiên (Gió lạnh đầu mùa- Thạch Lam) về hoàn cảnh sống, về số phận, 2. Tìm những câu ca dao, tục ngữ nói về tình yêu thương giữa con người với con người trong xã hội? 3. Theo em, khi cho đi yêu thương và nhận lại yêu thương chúng ta cần có thái độ như thế nào? Dự kiến sản phẩm: 1. Một vài điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật cô bé bán diêm (Cô bé bán diêm – An-đec-xen) và Hiên (Gió lạnh đầu mùa- Thạch Lam) về độ tuổi, dáng vẻ bề ngoài, hoàn cảnh sống, số phận, kết thúc của từng nhân vật, * Giống nhau: Đều là những cô bé có hoàn cảnh nghèo khó, thiếu thốn, không được hưởng một cuộc sống có "cơm no áo ấm". * Khác nhau: - Cô bé bán diêm: Có cuộc sống bất hạnh, không có sự yêu thương, bảo vệ của gia đình. Em phải tự mình kiếm tiền mang về cho bố, nếu không có tiền sẽ không được về nhà. Số phận của em là một số phận đầy bi kịch khi em đã không thể chống chọi được sự khắc nghiệt của cuộc sống, đã chết đi, về với vòng tay yêu thương của bà - Hiên: Em vẫn có mẹ bên cạnh chăm sóc, vẫn có bạn bè, có hai chị em Sơn quan tâm, yêu thương và đùm bọc, được sống trong sự ấm áp của tình người. 2. Một số câu ca dao, tục ngữ: Thương người như thể thương thân; Lá lành đùm lá rách; Bầu ơi thương lấy bí cùng/Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn 3. Khi cho đi yêu thương cần có thái độ đồng cảm, chân thành, tự nguyện, Khi nhận yêu thương cần trân trọng, biết ơn và lan tỏa tình yêu thương đó GV: Các em thân mến: Câu chuyện “Gió lạnh đầu mùa” khép lại nhưng dư âm trong lòng độc giả còn mãi về hoàn cảnh éo le của những con người nghèo khổ và đặc biệt là tình người ấm nồng, cao quý, thiêng liêng. “Thương người như thể thương thân” là một truyền thống đạo lí tốt đẹp của dân tộc ta. Ngày nay, truyền thống đó vẫn được bồi đắp, được làm đẹp thêm bởi những nghĩa cử cao đẹp. Đó là sự sẻ chia của đồng bào cả nước đối với miền Trung, là tình yêu thương bệnh nhân đến quên Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão
20. KHBD môn Ngữ Văn 8 Năm học 2023 -2024 mình của các y bác sĩ trong đại dịch Covid-19, Tất cả như cùng nhau viết nên những câu chuyện cổ tích giữa đời thường. Chúng ta hãy cùng nhau truyền đi thông điệp: Cho đi yêu thương, nhận lại yêu thương và lan tỏa yêu thương. 4. HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG (10 phút) a. Mục tiêu: HS hiểu được kiến thức trong bài học để vận dụng vào thực tế. b. Nội dung: HS làm việc cá nhân, đưa ra suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về một vấn đề GV đặt ra. c. Sản phẩm: Đoạn văn của học sinh. d. Tổ chức thực hiện: * GV giao nhiệm vụ: Có nhiều nhân vật trẻ em xuất hiện trong truyện Gió lạnh đầu mùa. Hãy viết một đọan văn (khoảng 5- câu) trình bày cảm nhận về một nhân vật mà em thấy thú vị. * Thực hiện nhiệm vụ: HS hoạt động cá nhân hoàn thành sản phẩm ở nhà * Báo cáo, thảo luận: GV khuyến khích HS chia sẻ sản phẩm trên lớp * Kết luận, nhận định: GV biểu dương các sản phẩm chia sẻ. HỒ SƠ HỌC TẬP: DỰ KIẾN SẢN PHẨM PHT SAU KHI ĐÃ HOÀN THÀNH Thái độ, tình cảm của Sơn khi chơi ngoài xóm chợ Thái độ và hành động của Sơn khi về Đối với các bạn Đối với Hiên nhà Quan sát về các bạn: Quan sát về Hiên: Tâm trạng: . Các bạn mặc không khác Hiên co ro đứng bên cột quán”, chỉ mặc + Lo sợ bị mẹ mắng gì mọi ngày, những bộ quần có “manh áo rách tả tơi hở cả lưng và Hành động: áo nâu đã vá nhiều chỗ; môi tay”; + Vội vã đi tìm Hiên chúng tím tái, da thịt thâm Ý nghĩ: để đòi lại chiếc áo đi, người run lên, hàm răng Sơn chợt nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, bông cũ. va đập vào nhau; chỉ có nghề mò cua bắt ốc; động lòng . chúng vui mừng khi thấy thương; chị em Sơn, nhưng vẫn đứng . một ý nghĩ tốt thoáng qua trong trí. xa, không dám vồ vập; Lời nói: Thái độ, hành động: “Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông Sơn và chị vẫn thân mật cũ, chị ạ.” chơi đùa, chứ không kiêu kỳ Tâm trạng khi đợi chị về lấy áo: và khinh khỉnh như các em Lòng tự nhiên thấy ấm áp, vui vui.” họ của Sơn. Nhận xét : - Về nghệ thuật xây dựng nhân vật Sơn: Nhân vật Sơn được xây dựng qua nhiều phương diện như hành động, lời nói nhưng chủ yếu qua từng cảm xúc, tâm trạng (tâm lí nhân vật Sơn được miêu tả tự nhiên, chân thực: hiểu lòng mẹ, thương bé Hiên rét lạnh, cho Hiên áo nhưng sợ mẹ mắng nên tìm Hiên để đòi lại áo ) - Về đặc điểm tính cách nhân vật Sơn + Là một cậu bé nhân hậu, sống tình cảm, giàu lòng trắc ẩn, biết quan tâm và yêu thương bạn bè. + Là một cậu bé hồn nhiên, trong sáng ngây thơ. Hướng dẫn viết đoạn văn (nội dung cụ thể trong phiếu học tập) Giáo viên: Vũ Thị Bốn - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão